Šta je Kronova bolest (morbus Crohn)?

Kronovа bolest predstavlja inflаmаtornu (zapaljensku) bolest gastrointestinalnog trakta koja zahvata bilo koji njegov deo, od usne duplje do završnog dela debelog creva i često se teško razlikuje od uceroznog kolitisa (zapaljenje debelog creva sa pojavom ulceracija). Najčešće, zahvaćeni deo gastrointestinalnog trakta u Kronovoj bolesti je završni deo tankog creva (ileum) i debelo crevo (kolon), mada se promene mogu javiti na bilo kom delu organa za varenje.. Zapaljenje se karakteriše pojavom mnogobrojnih ulceracija sa propratnim zapaljenjem na unutrašnjem sloju zida creva koja mogu krvariti, pa čak i dovesti do perforacije zida creva sa izlivanjem crevnog sadržaja u trbušnu duplju i brojnim komplikacijama.

Tаčаn uzrok Kronove bolesti ostаje nepoznаt. Rаnije se smatralo da ishrаnа i stres predstavljaju okidače za njen nastanak, ali u današnje vreme je povrdjeno da oni nisu uzrok, ali mogu da pogoršaju postojeće stanje. Pretpostavlja se da postoji nasledna predispozicija za za nastanak Kronove bolesti (postoje mutacije u genu NOD2 kod obolelih od Kronove bolesti i često se javlja kod jednojajčanih blizanaca).

Kronova bolest se može pojaviti u svakom životnom dobu, ali je najveći broj obolelih izmedju 20 i 30 godina starosti. Pušenje predstavlja verovatno naznačajniji faktor za nastanak i razvoj Kronove bolesti. Takodje, život u urbanim sredinama i industrijskim zonama povoljno utiče na nastanak bolesti. Upotreba nekih lekova poput izotretionina (Roaccutan) koji se koristi u lečenju komplikovanih sučajeva akni, nesteroidnih antiimflamatornih lekova, ili oralnih kontraceptivnih sredstava, može da dovede do pojave Kronove bolesti, ali ne postoje studije koje bi ovo definitivno utvrdile.

Komplikacije Kronove bolesti mogu da budu razvoj crevne opstrukcije (ileus), perforacija crevnog zida, stvaranje fistula i adhezija, krvarenje i razvoj malignih promena.

Statistički podaci pokazuju da se u razvijenim zemljama,  Kronova bolest se javlja na oko 50 000 ljudi, sa podjednakom zastupljenošću izmedju muškaraca i žena. Ne postoji predispozicija za odredjene etničke grupe naroda, osim odredjenih podgrupa jevrejske zajednice koja ima nešto veću prevalencu.

Koji su simptomi i znaci Kronove bolesti ?

Znаci i simptomi Kronove bolesti mogu dа vаrirаju od blаgih do ozbiljnih, životno ugrožavajućih. Često postoje periodi sa simptomima, ali i bez njih koji se medjusobno smenjuju tokom dužih perioda.

Kada  postoje, simptomi i znaci Kronove bolesti su 

• proliv, koji je najčešći simptom kod pacijenata sa Kronovom bolešću – stolice su vodenaste i veoma česte, bez prisustva krvi u najvećem broju slučajeva
• bolovi u trbuhu u vidu grčeva koji se javljaju u akutnoj, ali i u hroničnoj fazi (zbog nastanka ožiljnog tkiva)
• mučnina, gadjenje i povraćanje
• nadimanje i otežano varenje su češći kod ulceroznog kolitisa
• mogu se javiti masne i smrdljive stolice
• gubitak apetita i gubljenje telesne težine
• moguća je pojava krvi u stolici, svetlije i tamnije boje
• kako postoje ulceracije na crevima, mogu se pojaviti i u usnoj duplji u vidu malih, bolnih rana koje teško zarastaju
• ukoliko postoje veće rane na jednjaku i ždrelu, javlja se otežano gutanje (disfagija)
• takodje, postoji i bolno gutanje (odinofagija)
• povišena telesna temperatura i groznica
• umor i malaksalost
• bolovi u zglobovima i mišićima
• glavobolja
• problemi sa očima u vidu osetljivosti na svetlost
• promene na koži (eritem, gnojne promene)
• mogu se pojaviti znaci i simptomi anemije (gubitak gvoždja i autoimuna hemolitička anemija)
• neprijatan osećaj oko anusa sa svrabom, bolom i promenama na okolnoj koži

Kod dece se javlja odložen rast i seksualni razvoj, a kod starijih osoba, jedini simptomi mogu biti povišena telesna temperatura sa gubitkom telesne težine.

Kako se postavlja dijagnoza Kronove bolesti ?

U postavljanju dijagnoze, polazi se od detaljne anamneze sa kliničkom slikom. Svaki pacijent koji ima proliv u kliničkoj slici sa pojavom grčeva u trbuhu je potencijalno oboleo od Kronove bolesti dok se ne pokaže suprotno.

Pri postavljanju dijagnoze u obzir mogu da dodju crevne infekcije i infestacije, sindrom iritabilnog kolona, ulcerozni kolitis, divertikuloza, tumorski procesi na crevima…

Postavljanje tačne dijagnoze predstavlja pravi test za lekare, naročito ako su promene samo na tankom crevu. Mogu se načiniti endoskopska snimanja (gutanje pilule sa kamerom koja snima untrašnjost creva, ili kolonoskopija). Endoskopski nalaz pokazuje rasute, multiformne promene, a uzimanje uzorka tkiva na histopatološku i mikrobioošku analizu može da pomogne u postavljanju tačne dijagnoze.

Kontrastna snimanja sa gutanjem barijumskog kontrasta i aplikacijom barijumske klizme (irigografija) su veoma korisni u postavljanju dijagnoze Kronove bolesti. Kod nejasnih slučajeva, mogu se načiniti i kontrastna snimanja skenerom i magnetnom rezonancom koja su nešto detaljnija.

U svetu se sve više koriste snimanja radioaktivno obeleženim belim krvnim zrncima koja se nakupljaju na mestima zapaljenja crevnog zida, ali kod nas taj metod nije zastupljen.

Laboratorijske analize pokazuju anemiju, povišenu sedimentaciju i CRP, hipoproteinemiju, trombocitozu, a može se uraditi i paleta seroloških testova sa pretragom na odredjena antitela.

Kako se leči Kronova bolest ?

Lek za Kronovu bolest ne postoji. Postizanje remisije nekada nije moguće, ali ukoliko se postigne postoje lekovi i odredjeni način života koji mogu produžiti remisiju.

Promene u načinu života mogu da pomognu u lečenju Kronove bolesti, poput odgovarajuće ishrane sa unosom dosta tečnosti, prekid pušenja, izbegavanje stresa i fizičke aktivnosti.

Lečenje Kronove bolesti u akutnoj fazi podrazumeva upotrebu antibiotika, kao i lekova koji smanjuju zapaljenski proces (aminosalicilat i kortikosteroidi). Lekovi koji se koriste u lečenju su 5ASA (aminosalicilna kiselina), azatioprin, metotreksat, merkaptopurin, adalimumab, infliksimab, certolizumab, natalizumab, hidrokortizon. Upotreba kortikosteroida je rezervisana samo na slučajeve akutnog pogoršanja, jer su brojna neželjena dejstva kod njihovog dugotrajnog korišćenja.

Male doze antagonista opijata, naltreksona, pomažu da se postigne remisija, ali nije sa sigurnošću utvrdjena veza izmedju ovog leka i remisije, tj. ne postoji velika, randomizovana studija.

Kronova bolest ne može biti izlečena hirurškim lečenjem, koje je rezervisano za opstrukcije creva, fistule, apscese, ili kada ne postoji reakcija ne lekove. Hirurško lečenje podrazumeva resekciju delova creva, ali se naješće bolest ponovo razvija i to baš na mestima resekcija. Ukoliko se ukloni više od pola tankog creva, može da dodje do razvoja sindroma kratkog creva koji se karakteriše pojavom proliva, malnutricije…