Intolerancija laktoze kod deteta, dece
Laktoza je osnovni ugljeni hidrat mleka većine sisara. Sastavljena je iz molekula glukoze i galaktoze međusobno vezanih beta 1,4 glikozidnom vezom. U majčinom mleku se nalazi u koncentraciji od oko 7 g/dl u kravljem, kozjem i ovčjem 4,4-4,8 g/dl, a u standardnim formulama kravljeg mleka 4-7,5 g/dL
Laktoza se vari u gornjem delu tankog creva pod dejstvom lak- taze koja je, kao i ostale oligosaharidaze, vezana za luminalnu membranu enterocita. Nakon oslobađanja, molekuli glukoze i galaktoze se aktivnim kotransportom sa natrijumom prenose u enterocit, a potom, olakšanom difuzijom, u krvotok
Laktoza, kao i drugi svarljivi ugljeni hidrati, ima primarno energetski značaj. Pored toga, ona podstiče intestinalnu resorpciju kal- cijuma, magnezijuma i gvožđa, kao i naseljavanje kolona Bifidobacterium i Lactobacillus bakterijama
Nepodnošenje laktoze nastaje kao posledica urođenog, razvojnog ili stečenog deficita laktazne aktivnosti. Urođeni i razvojni deficit se ispoljava neposredno po rođenju, tj. nakon prvog obroka mleka, dok se stečeni javljaju kasnije. Urođeni nedostatak laktazne aktivnosti je izuzetno redak autozomno recesivni poremećaj. Nastaje usled mutacije strukturnog gena za laktazu koji je lociran na hromozomu 2q21. Razvojni enzimski deficit predstavlja prolaznu pojavu, koja se, u sklopu opšte nezrelosti, sreće kod prevremeno rođene dece. Međutim, daleko najčešći i najvažniji oblici nepodnošenja mlečnog šećera su oni koji se javljaju usled kasnijeg gubitka laktazne aktivnosti. Tu se izdvajaju dva klinička entiteta – prvi, koji je naslednog, autozomno recesivnog karaktera, tj. rezultat gašenja regulatornog gena i drugi, koji nastaje usled oboljenja pro- ksimalnog dela tankog creva. Hereditarni oblik naknadnog gubitka laktazne aktivnosti, tzv. adultna ili rasna hipolaktazija, nastaje posle dojenačkog perioda, pretežno sa navršenih 3-5 godina i traje doživotno. Kod pripadnika bele populacije se sreće sa učestalošću od 2-50%, a kod obojenih između 50 i 100%, te predstavlja apsolutno najčešći oblik nepodnošenja laktoze. Za razliku od adultne hipolaktazije, gubitak laktazne aktivnosti uzrokovan oboljenjima tankog creva je prolaznog karaktera i znatno redi (Tabela 4).
Pretežno se viđa u dobi odojčeta i malog deteta i retko traje duže od 1-2 nedelje. Najčešća oboljenja praćena sekundarnom intole- rancijom laktoze su virusni gastroenteritisi, hronična postinfektiv- na dijareja, intestinalna lamblijaza i gluten-senzitivna enteropatija.
Klinička slika nepodnošenja laktoze je dosta tipična. Smetnje se javljaju ubrzo nakon unosa laktoze i zavise ne samo od težine enz- imskog deficita i stepena njegovog opterećenja nego i od uzrasta deteta. Teže oblike intolerancije, posebno u dobi odojčeta i malog deteta, karakteriše proliv, dok se u starijem uzrastu javljaju smetnje tipične za iritabilni kolon, tj. bolovi u trbuhu tipa kolika, meteorizam i pojačana flatulacija. Zbog učestalih, tečnih i kiselih stolica, kod dece najmlađeg uzrasta se često nalazi perianaini eritem. Teži oblici poremećaja, posebno u dobi odojčeta, mogu ozbiljno da naruše ne samo bilans vode i elektrolita nego i nutritivni status deteta.
Dijagnoza nepodnošenja laktoze se zasniva na patološkom laktoza tolerans testu (LTT), tj. pojavi karakterističnih tegoba nakon opterećenja laktozom (2 g/kg, maksimalno 50 g). Pored kliničkih znakova intolerancije, abnormalan LTTje obično praćen nedovoljnim skokom glikemije (<25 mg/dl). Kod ispitanika sa ispoljenom dijarejom u stolici se registruje nizak pH (<5,5) i prisustvo redukujućih sup- stanci (>0,5%). Danas se za dijagnozu poremećaja najčešće primenjuje laktoza H2 breath test koji se zasniva na porastu koncentracije
