Oštećenja kože suncem, sunčevim zračenjem
Sunce emituje elektromagnetske zrake različite talasne dužine. Oni na koži izazivaju niz bioloških efekata koji mogu biti korisni (sinteza vitamina D) i štetni (karcinogeneza).
Elektromagnetska radijacija je vrsta energije. Njena talasna dužina varira od angstrema do hiljade metara duž kontinuiranog spektra. Za fotobiologiju je značajan segment spektra od ultralju-bičastog do infracrvenog i sastoji se od siedećih delova: ultraljubičasti (200-400 nm), vidljivi (400-700 nm) i infracrveni (iznad 700 nm). Ultraljubičasta radijacija se deli na sledeće zrake: UVC, UVB, UV A. Karakteristike UVzr^kova i vidljive svetlosti izloženi su na Tabeli 22-1.
UVC radijacija je zaustavljena atmosferskim ozonom i ne stiže na zemlju, tako daje najkraća talasna dužina sunčeve svetlosti na zemlji približno 290 nm. UVB zraci proizvode većinu fotobioloških efekata na koži, dok su UVA zraci u tom pogledu znatno slabiji, ali su odgovorni za skoro sve eg-zogene reakcije fotosenzibilizacije.
Dva fiziološka mehanizma štite kožu od radijacije: rožasti sloj i melanin.
Samo radijacija koja je resorbo-vana u koži može imati fotobiološke efekte. Pri tome najznačajniji deo spektra predstavljaju ultraljubičasti zraci. Molekuli koji apsorbuju svet-lost nazivaju se hromofore; oni su različiti kod različitih fotobioloških odgovora. Hromofore mogu biti endogene (DNA) i egzogene (lekovi i hemikalije). One, u zavisnosti od svog apsorpcionog spektra, apsorbuju radijaciju i prelaze u nestabilno, ekscitirano stanje, čime otpočinje fotohemijska reakcija. Ekscitirani molekuli teže da se vrate u svoje inicijalno stanje i to postižu mehanizmima od kojih je najznačajniji transfer energije drugom molekulu. Usled toga dolazi do oštećenja ćelij-skih makromolekula i organela i do stvaranja inflamatornih medijatora: histamina, serotonina, prostagiandinina i slobodnih radikala. Kao posledica ovog procesa nastaju promené na koži.
Izlaganje aktiničnoj radijaciji može na kožu delovati na dva načina:
- biološki efekti solarae (aktiničke) iijacije na kožu nastaju usled toga što analne endogene hromofore (DNA) sorbuju fotone, otpočinjući fotohe-jsku reakciju. Javljaju se kod svih ljudi ako su dovoljno dugo bili izloženi radijaciji. Promene na koži mogu biti akutne hronične. U ove reakcije spadaju thema solare, rana pigmentacija kože, iničko starenje kože i karcinogeneza.
- abnormalne reakcije na aktiničku ijaciju predstavljaju patološki odgovor i nazivaju se fotodermatoze.