Oštećenja usne duplje zračenjem
Oštećenja ove prirode nastaju u toku terapije malignih oboljenja. Oštećenja oralnih tkiva jonizi- rajućim zracima moguća su i kod ljudi koji rade na institutima i atomskim centrima gde dolaze u kontakt sa radioaktivnim materijama.
Intenzite i težina oralnih oštećenja pod dejstvo jonizirajućih zračenja zavise od vrste, prirode i količine jonizirajućih zračenja. Osim toga, težina oštećenja zavisi i od načinaekspozicije, površine koja je izložena zračenju, kao i od osetljivosti pojedinih oralnih tkiva. Od značenja je i individualna osetljivost na jonizirajuće zračenje.
Jonizirajući zraci deluju direktno na najosetlji- vije ćelije, hromozomne gene i enzimski sistem. Usled toga nastaju krupne morfološke i funkcionalne promene. Pri nastalim oštećenjima tkiva pod dej- stvom jonizirajućeg zračenja stvaraju se brojni slobodni radikali 1 toksični produkti (histamin, amonijak i drugi veoma agresivni produkti) koji oštećuju hemopoetični i druge sisteme.
Utvrđeno je da je sluzokoža osetljivija na jonizirajuće zračenje nego koža. Pri jonizirajućem zračenju razlikuju se rane promene koje nastaju već u drugoj nedelji zračne terapije i kasne promene koje nastaju tek nekoliko nedelja ili meseci posle prestanka zračenja.
Rane promene su u vidu hiperemije i edema čitave oralne sluzokože. Nekada se javljaju bule odnosno vezikule čijim prskanjem nestaju eroZivne lezije. Na jeziku nastaje atrofija končastih i pečur- kastih papila, jezik postaje suv, gladak kao daje poliran. Po bočnim stranama jezika mogu se javiti veoma bolne ulceracije koje traju dugo.
Kod ozračenih, u sklopu ranih promena, nastaju i poremećaji u sekreciji pljuvačke. U početku je izračenapojačana salivacija, a posle nekoliko dana- nastaje smanjeno lučenje i suvoća usta.
Kasne promene koje se javljaju kod ozračenih su izražene u opalescenciji, a kasnije i hiperkeratozi oralnog epitela. Uz prisustvo i najmanjih iritacija, na oralnom epitelu nastaju erozije i ulceracije. itava sluzokoža atrofira. Izražena je naročito atrofija jezičnog pokrivala. Atrofiraju i mukozne žlezde, što za posledicu ima suvoću usta.
Od opštih poremećaja koji nastaju pod dej- stvom jonizirajućeg zračenja najznačajnije su promene u oblasti hemopoetičnog sistema. Smatra se da su limfoblasti, eritroblasti, granulociti i mijelo- blasti veoma osetljivi na dejstvo jonizirajućeg zračenja. U toku zračenja nastaju oštećenja ili liza ovih ćelija, pa se kao posledica jonizirajućeg zračenja javlja anemija, agranulocitoza i trombocitopenija.