Oštećenja usne duplje zračenjem

Oštećenja ove prirode nastaju u toku terapije malignih oboljenja. Oštećenja oralnih tkiva jonizi- rajućim zracima moguća su i kod ljudi koji rade na institutima i atomskim centrima gde dolaze u kon­takt sa radioaktivnim materijama.

Intenzite i težina oralnih oštećenja pod dejstvo jonizirajućih zračenja zavise od vrste, prirode i ko­ličine jonizirajućih zračenja. Osim toga, težina oštećenja zavisi i od načinaekspozicije, površine koja je izložena zračenju, kao i od osetljivosti poje­dinih oralnih tkiva. Od značenja je i individualna osetljivost na jonizirajuće zračenje.

Jonizirajući zraci deluju direktno na najosetlji- vije ćelije, hromozomne gene i enzimski sistem. Usled toga nastaju krupne morfološke i funkcional­ne promene. Pri nastalim oštećenjima tkiva pod dej- stvom jonizirajućeg zračenja stvaraju se brojni slo­bodni radikali 1 toksični produkti (histamin, amoni­jak i drugi veoma agresivni produkti) koji oštećuju hemopoetični i druge sisteme.

Utvrđeno je da je sluzokoža osetljivija na joni­zirajuće zračenje nego koža. Pri jonizirajućem zra­čenju razlikuju se rane promene koje nastaju već u drugoj nedelji zračne terapije i kasne promene koje nastaju tek nekoliko nedelja ili meseci posle pre­stanka zračenja.

Rane promene su u vidu hiperemije i edema či­tave oralne sluzokože. Nekada se javljaju bule od­nosno vezikule čijim prskanjem nestaju eroZivne lezije. Na jeziku nastaje atrofija končastih i pečur- kastih papila, jezik postaje suv, gladak kao daje po­liran. Po bočnim stranama jezika mogu se javiti ve­oma bolne ulceracije koje traju dugo.

Kod ozračenih, u sklopu ranih promena, nasta­ju i poremećaji u sekreciji pljuvačke. U početku je izračenapojačana salivacija, a posle nekoliko dana- nastaje smanjeno lučenje i suvoća usta.

Kasne promene koje se javljaju kod ozračenih su izražene u opalescenciji, a kasnije i hiperkeratozi oralnog epitela. Uz prisustvo i najmanjih iritacija, na oralnom epitelu nastaju erozije i ulceracije. itava sluzokoža atrofira. Izražena je naročito atrofija je­zičnog pokrivala. Atrofiraju i mukozne žlezde, što za posledicu ima suvoću usta.

Od opštih poremećaja koji nastaju pod dej- stvom jonizirajućeg zračenja najznačajnije su pro­mene u oblasti hemopoetičnog sistema. Smatra se da su limfoblasti, eritroblasti, granulociti i mijelo- blasti veoma osetljivi na dejstvo jonizirajućeg zra­čenja. U toku zračenja nastaju oštećenja ili liza ovih ćelija, pa se kao posledica jonizirajućeg zračenja ja­vlja anemija, agranulocitoza i trombocitopenija.