Šta je metabolički sindrom (syndroma metabolicum)?
Metabolički sindrom predstavlja skup metaboličkih poremećaja organizma koji predstavljaju faktor rizika za pojavu brojnih oboljenja i komplikacija organizma. Kod metaboličkog sindroma postoji povišeni krvni pritisak (hipertenzija), hiperglikemija (povišen nivo šećera u krvi), povišen nivo lipida (triglicerida) i LDL holesterola (loš holesterol) u krvi i smanjen HDL holesterol (dobar holesterol) i izražena gojaznost abdominalnog tipa. Oboljena koja nastaju kao posledica metaboličkog sindroma su koronarna bolest srca i diabetes mellitus (šećerna bolest).
Postoje pretpostavke o uzroku nastanka metaboličkog sindroma, a najčešće spominjana je pretpostavka u promenama na masnom tkivu koje prouzrokuju da se javi rezistencija na insulin koja prourokuje dalji razvoj gojaznosti i promena na masnom tkivu. Postoji genetska predispozicija za njegov nastanak, ali glavni razlog je neadkevatna ishrana i nedostatak fzičke sktivnosti tokom života koji prouzrokuju prekomernu telesnu težinu.
Rizične grupe za razvoj metaboličkog sindroma su bolesnici koji imaju diabetes mellitus, osobe sa centralnim tipom gojaznosti, osobe sa hipertenzijom i osobe koje imaju nepravilnu ishranu u smislu unošenja velikih količina masti i ugljenih hidrata, a smanjenim unošenjem vlakana u ishrani.
Statistički podaci pokazuju da se broj pacijenata sa metaboličkim sindromom povećava paralelno sa povećanjem gojaznosti u svetu. Pretpostavlja se da svaki četvrti čovek na području Evrope ima metabolički sindrom. Pripadnice crne populacije su nešto češće pogodjeni gojaznošću, pa i metaboličkim sindromom. Osobe ženskog pola podjednako obolevaju od metaboličkog sindroma kao i osobe muškog pola, a rizik za njegovu pojavu raste sa godinama.
Kako se manifestuje metabolički sindrom?
- kod povećanja nivoa šećera u krvi postoji povećana glad (polifagija), polidipsija (povećana potreba za vodom) i poliurija (pojačano izmokravanje)
- pacijenti obično imaju prekomernu telesnu težinu sa centralnim oblikom gojaznosti (nagomilavanje masnog tkiva u predelu trbuha, grudnog koža i bokova)
- postoji povišeni krvni pritisak (može se javiti crvenilo lica, lupanje i preskakanje srca, krvarenje iz nosa (epistaksa), glavobolja, bolovi u grudima, kratak dah)
- postoji poremećaj lučenja pojedinih hormona (polni hormoni, kortizol) što kod osoba ženskog pola prouzrokuje poremećaj mentraulnog ciklusa i libida, a kod muškaraca može dovesti do pojave impotencije
- ukoliko se metabolički sindrom javlja kod dece kod kojih nije završen rast, može doći do smanjenog lučenja hormona rasta i niže telesne visine
- postoje laboratorijske promene u smislu povećanog nivoa triglicerida i LDL holesterola i smanjenog nivoa HDL holesterola
Kako se postavlja dijagnoza metaboličkog sindroma?
Klinička slika centralnog tipa gojaznosti sa promenama body mass indeksa i poremećaja laboratorijskih parametara potvrdjuje dijagnozu.
Potrebno je odredjivanje nivoa glukoze našte, triglicerida, holesterola (HDL i LDL), merenje obima struka i nivoa krvnog pritiska za definitivno postavljanje dijagnoze metaboličkog sindroma, kao i merenje nivoa insulina koji su povećani, ali postoji rezistencija tkiva na njegovo dejstvo.
Kako se leči metabolički sindrom?
Prvi korak u lečenju metaboličkog sindroma je noramalizacija telesne težine, odnosno uspostavljanje hipokalorijske dijete sa adekvatnim nivoom fiičke aktivnosti.
Od lekova dolazi u obzir upotreba statina koji smanjuju triglicirede i holestrol (LDL) u krvi. Potrebno je lečenje povišenog krvnog pritiska (hipertenzije).
Lekari ne bi trebalo da propisuju fibrate (bezafibrat, ciprofibrat, fenofibrat i gemfibrozil) kao lekove prvog izbora u lečenju metaboličkog sindroma, osim ukoliko su u pitanju pacijenti sa teškom hipertrigliceridemijom, ili oni koji ne mogu da uzimaju statine.
Potrebno je korigovanje ishrane u smislu povećanog unošenja vlakana u ishrani, a smanjenog unošenja masti i ugljenih hidrata.
