Šta je čir dvanaestopalačnog creva (ulcus duodeni)?
Čir (grizlica) predstavlja razjedinu unutrašnjeg sloja (sluzokože), pri čemu su dublji slojevi creva izloženi korozivnom dejstvu želudačne kiseline.
Čir na dvanaestopalačnom crevu, ili duodenalni ulkus je razjedina unutrašnjeg sloja dvanaestopalačnog creva, koje se nadovezuje na želudac i nastavlja u tanko crevo. Može se javiti u svakom uzrastu, ali se najviše javlja kod ljudi srednjih godina i to češće kod muškaraca.
Faktori zbog kojih nastaje ulkus duodenuma su brojni, a istraživanja su pokazala usku povezanost bakterije H. Pylori i nastanka čira. Kod preko 90 % pacijenata postoji ova bakterija u digestivnom traktu, a prenosi se direktnim kontaktom sa rezervoarom infekcije, ili indirektno (putem posudja, hrane).
Takodje, postoje i drugi faktori, poput povećnog lučenja želudačne kiseline (stres, gastrinomi), nepravilne ishrane, pušenja, preteranog konzumiranja alkohola, upotrebe nekih lekova, operacija i dr. ali definitivno je dokazana i nasledna predispozicija sa još nepoznatim mehanizmom prenošenja ovih gena.
Koji su simptomi i znaci duodenalnog ulkusa?
Simptomi i znaci ulkusa duodenuma su
- bol u vidu probadanja ispod desnog rebarnog luka i u sredini epigastrijuma
- bol se javlja dva sata nakon uzimanja hrane i prolazi nakon uzimanja hrane, ili lekova za smanjenje kiselosti želudačnog soka
- usled bolova pacijenti se bude noću, obliveni znojem
- mučnina, gadjenje i povraćanje
- gubitak telesne težine
- moguća je pojava krvarenja na usta (hematemeze) ili pojava crnih stolica (melena)
Kod značajnog broja pacijenata koji imaju ulkus duodenuma, može se javiti nema klinička slika, odnosno da ne postoji ni jedan od navedenih simptoma, sve do razvoja komplikacija (penetracija, perforacija i krvarenje).
Kako se postavlja dijagnoza čira na dvanaestopalačnom crevu?
Anamneza sa kliničkom slikom i objektivnim pregledom može da pomogne da se posumnja na ulkus duodenuma, ali nisu dovoljni za postavljanje dijagnoze.
Definitivna dijagnoza se postavlja samo gastroskopijom sa duodenoskopijom (pregled unutrašnjosti želuca i dvanaestopalačnog creva posebnom sondom sa kamerom) uz uzimanje uzorka na analizu na prisustvo H. Pylori, ili eventualnu malignu alteraciju tkiva koja se može dogoditi.
Može se raditi kontrastno snimanje barijumom koje povećava specifičnost ako se radi sa endoskopijom.
Rutinski se radi i izdisajni test na H. Pylori, ako i antitela na istu bakteriju, radi planiranja adekvatnog lečenja.
Kako se leči čir na dvanaestopalačnom crevu?
U lečenju ulkusa duodenuma okosnicu čine antacidi koji smanjuju preteranu kiselost želudačnog soka (Gelusil Lac) vezivanjem viška želudačne kiseline.
Takodje, koriste se i blokatori H2 receptora (Ranitidin, Famotidin) koji blikranjem receptora histamina smanjuju lučenje želudačne kiseline.
U upotrebi su i inhibitori protonske pumpe (Omeprazol, Lansoprazol, Pantoprazol), ali većinom se lekovi koriste u kombinaciji, naročito ukoliko je izolovana i H. Pylori koja se obavezno leči antibioticima i to kombinacijom dva (azitromicin i amoksicilin, ili tatraciklin, metronidazol). Veoma je bitno napomenuti da eradikacija ove bakterije traje minimun 3 nedelje, nakon čega se ide na kontrolni pregled endoskopijom.
Za to vreme, bitno je izbegavanje lekova koji se uzimaju oralno radi lečenja raznih drugih oboljenja, izbegavanje pušenja, alkohola i neadekvatne ishrane.
