Šta je tuberkuloza creva (tuberculosis intestini)?

Tuberkuloza je infekcija izazazvana bakterijom Mycobacterium tuberculosis. Ova infekcija najčešće napada plućno tkivo, ali može doći do infekcije bilo kog tkiva i organa u telu.

Gotovo svake godine od posledica tubekuloze u svetu umre oko 30 miliona ljudi, a gotovo trećina svetske populacije je izložena ovoj bakteriji, mada nemaju svi simptome bolesti.

U poslednje vreme, zbog raširenosti HIV infekcije koja slabi imunitet i zbog upotrebe imunosupresivnih lekova dolazi do porasta broja obolelih od tuberkuloze. Sve veći broj obolelih pacijenata je u zemljama u razvoju. Gotovo bilo koji deo digestivnog trakta može biti zahvaćen infekcijom tuberkuloze, ali su najčešće to završni deo tankog creva i debelo crevo.

Najčešći uzročnik infekcije je bakterija Mycobacterium tuberculosis, ali infekciju mogu izazvati u sojevi Mycobacterium bovis, avium i intracellulare. Do infekcije creva može doći putem gutanja inficiranog sputuma iz pluća, ili nedovoljno obradjenog inficiranog kravljeg mleka, putem širenja sa ostalih inficiranih organa u trbuhu, ili putem krvi. Tuberkuloza creva se može podeliti u tri grupe. Ulceroznu (javlja se kod 60 % pacijenata i karakteristično je stvaranje ulkusa – rana na sluzokoži creva), hipertrofičku (javlja se kod 10 % pacijenata i karakterišu je promene na crevima u vidu zadebljavanja i stvaranja ožiljka) i ulcerohipertrofički (kod 30 % pacijenata i predstavlja kombinaciju prethodna dva tipa) prema makroskopskom i histološkom nalazu.

Gotovo dve trećine svih slučajeva tuberkuloze creva se javlja kod rasnih i etničkih manjina, naročito u nerazvijenim zemljama, ili u zemljama u razvoju.

Koji su simptomi i znaci tuberkuloze creva?

Simptomi i znaci tuberkuloze creva mogu biti

bolovi u donjem desnom delu trbuhu, u vidu grčeva, nekada sa pojasnim širenjem u ledja
noćno preznojavanje
bolovi u mišićima i zglobovima
pojava otoka limfnih žlezda
neobjašnjiva povišena telesna temperatura sa groznicom
gubitak apetita
gubitak telesne težine
pojava prolivastih stolica (nekada je prisutna krv u stolici, crna stolica, a retko i gnoj)
može se pojaviti i zatvor (opstipacija)
anemija (bledilo, malaksalost, zamaranje, ubrzan rad srca)
simptomi malapsorpcije

Simptomi najčešće nisu specifični i mogu ličiti na druge zapaljenske bolesti creva (Kronova bolest i ulcerozni kolitis), ali i na maligne promene u trbuhu (pacijenti često napipaju tumorske mase u trbuhu), pa je potrebno njihovo isključivanje u diferencijalnoj dijagnozi.

Kako se postavlja dijagnoza tuberkuloze creva?

Anamneza sa kliničkom slikom i objektivnim pregledom pokazuje promene kao kod ostalih zapaljenskih promena na crevima, ili kod maligniteta, pa je potrebno njihovo isključenje i vršenje dopunskih analiza i testova, jer davanje kortikosteroida koji se koriste u terapiji Kronove bolesti i ulceroznog kolitisa može imati katastrofalan efekat.

Kontrastno snimanje sa barijumskim kontrastom je naročito korisno gde je bolest raširena i često pokazuje promene na crevima, ali nije potpuno specifično i može dati lažno negativne rezultate.

Skener (kompjuterizovana tomografija) može pokazati promene na crevima, a pomažu i mikrobiološke analize isečka tkiva uzetog endoskopijom (koja dolazi u obzir samo kod tubekuloze debelog creva).

Definitivna dijagnoza se postavlja izolacijom uzročnika tuberkuloze iz stolice, ili drugog materijala. Rade se mikrobiološka testiranja koja su veoma spora (treba da prodje minimum 4-12 nedelja), ali i serološka ispitivanja krvi (PCR metoda je u porastu zbog svoje brzine i tačnosti).

Takodje, sprovode se i tuberkulinske kožne probe, tj specifični Montoov test koji podrazumeva ubrizgavanje tuberkulina u kožu i praćenje reakcije.

Kako se leči tuberkuloza creva?

Lečenje se sprovodi antitubekuloticima, i to kombinacijom tri leka (rifampicin, pirazinamid, izonijazid) i mora da traje minimum 6 meseci, a terapija se nastavlja i tri meseca nakon gubitka bakterija iz stolice i ispljuvka zbog sprečavanja recidiva. Kombinacija antibiotika se koristi kako bi se smanjila mogućnost razvijanja otpornosti bakterije na odredjeni antibiotik.

Trebalo bi obratiti pažnju na neka neželjena dejstva pomenutih lekova koja mogu biti veoma ozbiljna (poremećaj kostne srži, hepatitis izazvan lekovima, poremećaj rada bubrega).

Danas je u kalendar obaveznih imunizacija svrstana i vakcina protiv tuberkuloze koja u značajnoj meri smanjuje mogućnost infekcijom mikobakterijom.

Ishrana mora biti bez iritativnih materija, kalorična, bogata vitaminima i vlaknima. Hirurško lečenje je indikovano u slučajevima komplikacija (opstrukcija creva, perforacija, stvaranje fistula sa okolnim organima).