Šta je hiperoksalurija (povećanjo izlučivanje oksalata)?
Normalan nivo izlučivanja oksalata putem urina je oko 40 mg na 24 h. Kod pojedinih ljudi ovaj nivo može da bude i po nekoliko stotina miligrama i tada postoji stanje koje se naziva hiperoksalurija. Kod osoba muškog pola, nivo oksalata koji se izluči putem urina je nešto veći nego kod osoba ženskog pola, što se dovodu u direktnu vezu sa konstitucijom. Postoje četiri tipa hiperoksalurije (primarna, crevna, uslovljena ishranom, i idiopatska kod koje se ne zna tačan uzrok nastanka). Pojedini autori navode da se ovo stanje nasledjuje autozomno recesivno, ali ovo nije u potpunosti ispitano.
Kod primarne hiperoksalurije postoji genetski uslovljen nedostatak enzima pa se povećano izlučuje oksalat putem urina. Ovi oblici se javlja kod otprilike svakog 100 000 novorodjenčeta. Crevni oblik predstavlja oko 5% svih oblika oksalurije i javlja se kod osoba koje boluju od hroničnih dijareja, pa dolazi do poremećaja crevne flore. Ovaj oblik se javlja i kod bolesti jetre i pankreasa, kod pojedinih crrevnih bajpas operacija, zapaljenskih oboljenja creva… Ishrana je veoma bitna u produkciji oksalata i ranije se smatralo da učestvuje sa oko 10-20%, dok se u poslednje vreme smatra da učestvuje sa oko 50% u ukupnoj produkciji u organizmu. Idiopatski oblik je najčešći i smatra se da nastaje, kako zbog većeg unošenja putem ishrane, tako i zbog većeg unutrašnje proizvodnje.
Statistički podaci pokazuju da se hiperoksalurija javlja veoma često, naročito kod pacijenata kod kojih postoje kamenci porekla oksalata. Pojedini podaci pokazuju da se ovo stanje češće vidja u razvijenijim zemljama, nego u zemljama u razvoju. Što se tiče uzrasta, ovo stanje može da se nadje u bilo kom uzrasnom dobu. Kamenci u urinarnim putevima se vidjaju oko tru puta češće kod osoba muškog, nego kod osoba ženskog pola. Takodje, postoji i razlika u rasi, odnosno hiperoksalurija se javlja nešto češće kod pripadnika bele, nego kod ostalih rasa.
Kako se manifestuje hiperoksalurija?
- taloženje oksalata može da se dogodi u bilo kom organu (zglobovi, jetra, oči, srce)
- kako se simptomi kod hiperoksalurije javljaju relativno kasno i povezani su sa brojnim komplikacijama, svako dete sa kamencima u urinarnim putevima mora da bude ispitano u smislu postojanja hiperoksalurije
- može da dodje do slabljenja koštanog tkiva i pojave patoloških fraktura
- kod primarne hiperoksalurije, izlučivanje oksalata je preko 100mg na dan
- kod crevne hiperoksalurije, izlčučivanje je obično veće od 80 mg na dan
- kod idiopatske je preko 50 mg na dan
- može da dodje do pojave bubrežnih kolika (bolovi po tipu grčeva u ledjima, trbuhu)
- česta je pojava krvi u urinu (hematurija)
- veoma često se javljaju urinarne infekcije (otežano mokrenje, često mokrenje, osećaj peckanja i bola prilikom mokrenja)
- kod veoma zapostavljenih slučajeva bubrežne kalkuloze može da dodje do propadanja tkiva bubrega i popuštanja njihovog rada
Kako se postavlja dijagnoza hiperoksalurije?
Klinička slika sa anamezom i detaljnom pregledom treba da pomogne da se postavi sumnja na ovo stanje, ali se definitivna dijagnoza postavlja samo na osnovu laboratorijskih analiza.
Radiloška ispitivanja (ultrazvučni pregled, skener i magnetna rezonanca) koriste se kada postoji sumnja na postojanje kamenaca.
Kako se leči hiperoksalurija?
Potreban je povećani unos tečnost, kako bi se mokraćni putevi propirali i kako ne bi došlo do zastoja i formiranja kamenaca.
Neophodna je ishrana sa manje oksalata i masti.
Holestiramin vezuje žučne soli i kiseline i pomaže u smanjenju apsorpcije masti.
Neophodno je lečenje osnovne bolesti (proliv, zapaljenske bolesti creva, bolesti jetre i pankreasa).
