UMIRANJE PLODA I DECE
Kada je mortalitet dece u pitanju, onda se izražava kao broj umrlih na 1000 sve dece. Međutim, neonatalni mortalitet i mortalitet odojčadi se izračunava na 1000 živorođenih. Umiranje od određenog stanja, ili bolesti, izražava se u procentima i to je letalitet ili smrtnost.
Fetalni mortalitet se za službene statistike, uključujući i one međunarodne, računa samo za plodove sa navršenih 28 gestacijskih nedelja, odnosno sa težininom od 1000 g i većom. Za specifične statistike u ustanovama i regionima mogu se uračunati (i posebno prikazati) i plodovi stariji od 22 gestacijske nedelje, ili oni teži od 500 g.
Perintalni mortalitet je širi pojam i o njemu će kasnije biti reči. On obuhvata umiranje plodova u trudnoći i porođaju (prenatalni i intrapartalini mortalitet) i smrt neonatusa u prvih nedelju dana po porođaju (rani neonatalni mortalitet).
Kasni neonatalni mortalitet i postneonatalna smrt. Smrt neonatusa se može dogoditi i između 7 i 30 dana, što se označava kao kasni neonatalni mortalitet. Ta smrtnost, međutim, ne ulazi u peri- natalni mortalitet Smrt posle navršenog prvog meseca života naziva se postneonatalna smrt.
Mortalitet odojčadi. Zbir rane neonatalne, kasne neonatalne i postneonatalne smrti, dakle broj ukupno umrle dece na 1000 živorođenih, predstavlja mortalitet odojčadi.
Fetalni mortalitet
Izračunavanje stope mrtvorođenosti, koja je važna za internacionalno poređenje, odnosi se, kao što je rečeno, na decu težu od 1000 gr. Ako porođajna težina iz bilo kog razloga nije poznata, gestacijsku starost od 28 navršenih nedelja gesta- cije treba uzeti kao ekvivalent porođajnoj težini od 1000 gr. Ako nisu poznati ni porođajna težina ni gestacijska starost, onda se kao merilo uzima dužina tela (između temena i pete).
Navedena stopa predstavlja minimum podataka koji je neophodan za uniformnu mortalitet- nu statistiku novorođenčadi.
Perinatalni mortalitet
Perinatalni mortalitet predstavlja zbir fetalne i rane neonatalne smrti. Ovaj mortalitet, kao i mortalitet odojčadi, prema Svetskoj zdravstvenoj organizaciji, koristi se kao službeni kriterijum za pro- cenu uspešnosti zdravstvene zaštite majke i deteta na određenoj teritoriji Ova dva mortaliteta se ne smeju sabirati, jer je rani neonatalni mortalitet deo i perinatalnog mortaliteta i mortaliteta odojčadi. Nasuprot tome, moguć je zbir mrtvorođene dece (fetalni mortalitet) i dece umrle do navršene prve godine (mortalitet odojčadi), što bi bio pokazatelj kompletne zdravstvene zaštite majke i deteta. Ipak, podvucimo da su najvredniji pokazatelji perinatalni mortalitet, jer je on indikator perinatalne zaštite, i mortalitet odojčadi, a zatim i postneonatalni mortalitet, jer oba pokazuju uspešnost zaštite deteta.
Da ne bi bilo zabune, napominjemo da se kod umrlih u ranom neonatalnom periodu operiše sa telesnom težinom na rođenju, a ne u momentu smrti.
Mada bi teorijski mogao da bude ravan nuli, praktično je najniži perinatalni mortalitet oko 5 %oy Razlog su neizbežni uzroci smrti, kao što su, na primer, abrupcija placente, prolaps pupčanika, slučajevi teške rane insuficijendje placente i kon- genitalne anomalije inkopatibilne sa životom. Uobičajeno je da se perinatalni mortalitet manji od 10 %o smatra niskim, a karakterističan je za
neke razvijene srednjeevropske zemlje, Kanadu i Japan, gde je zdravstvena služba izuzetno organi- zovana. Srednji perinatalni mortalitet, između 10 i 20 %o, sreće se u istočnoevropskim zemljama. Mortalitet iznad 20 %o je visok i svojstven nerazvijenim zemljama.
Uzroci perinatalnog umiranja su različiti i svrstavaju se u pet grupa. Najčešće se radi o asfik- siji (a), zatim o infekcijama (b), krvarenju (c|* bolesti hijalinih membrana (d) i, na kraju, o kon- genitalnim anomalijama (e). Ponekad su pome- nuti faktori udruženi. Asfiksija, kao jedini uzrok smrti, daleko je zastupljeni; a kod fetalne nego kod rane neonatalne smrti.
