Šta je atrijalni septalni defekt (pretkomorski septalni defekt)?

Atrijalni septalni defekt (ASD) je najčešća urodjena srčana mana. “Defekt” je posledica nepotpunog zatvaranja zida između dve srčane pretkomore. ASD često ne izaziva nikakve simptome sve do puberteta, a ukoliko se ne prepozna može izazvati niz opasnih komplikacija.   

Funkcija srca postojanjem ASD-a nije pogođena dok je fetus  u materici.  

Nisu utvrdjeni rizični faktori koji bi bili povezani sa nastankom ove bolesti.  

Postoje pretpostavke da postoji odredjena genetska predispozicija, ali ova pretpostavka je utvrdjena samo za jedan odredjeni tip atrijalnog septalnog defekta. 

Atrijalni septalni defekt može se podeliti na nekoliko tipova

• Sekundarni ASD se karakteriše defektom u području šupljine između pretkomora koja postoji dok je dete još u materici. Češći je kod ženskog pola i čini 70% svih ASD-a. Kod 70% pacijenata sa ovim tipom, nalazi se još jedna srčana mana – prolaps mitralne valvule (ventila između leve pretkomore i komore).
• Primarni ASD se karakteriše defektom između pretkomora koji je obično veliki. Može biti povezan i sa ventrikularnim septalnim defektom (komunikacija izmedju komora srca).
• Sinus venosus ASD – sinus venosus (venski džep) je latinski naziv za strukturu koja prima najveći deo venske krvi iz samog srca . Ovaj defekt postoji, ako patološka komunikacija postoji u prostoru ove strukture u srcu.
• Familijarni ASD se karakteriše postojanje jasne nasledne predispozicije za njegova nastanak . Kliničke manifestacije familijarnog ASD-a mogu uključivati druge abnormalnosti srca i krvnih sudova koji pogoršavaju ukupnu prognozu.
• Otvoreni foramen ovale ima klinički značaj zbog mogućnosti izazivanja  moždanog udara. Ako je većeg promera od 4 mm, smatra se klinički značajnim. Zapaža se kod  30% populacije.

Statistički podaci pokazuju da se atrijalni septalni defekt javlja otprilike na svakih 1000 dece. Otprilike oko 70 % atrijalnih septalnih defekata spadaju u grupu sekundarnih defekata.

Koji su simptomi i znaci atrijalnog septalnog defekta?

• očekuje se da će osoba koja ima atrijalni septalni defekt razviti simptome do 40. godine
• mali defekti u detinjstvu ne uzrokuju nikakve simptome, pa se često ne prepoznaju
• srednji i veliki defekti takođe često ne uzrokuju simptome, pa se dijagnoza postavlja kasno u detinjstvu
• kad je atrijalni septalni defekt jedina srčana mana, postepeno se javljaju simptomi srčane insuficijencije (popuštanja srca)
• težina simptoma razlikuje se kod pojedinih pacijenata, a simptomi poput nepodnošenja napora mogu se javiti tek posle 20. godine života
• poremećaj srčanog ritma, najčešće je prvi simptom kod odraslih
• ukoliko je prisutan povišen krvni pritisak, to može pogoršati simptome
• postoji realna mogućnost razvijanja  moždanog udara  zbog embolije (embolus je najčešće krvni ugrušak koji nastaje u venama nogu)
• učestalost migrenoznih glavobolja češća je kod bolesnika sa atrijalnim septalni defektom, a uzrok nije u potpunosti poznat
• posledice poremećaja plućne cirkulacije su nepodnošenje čak i blagog telesnog napora, poremećaji srčanog ritma, visok rizik od paradoksne embolije, prisustvo infekcije u mozgu (cerebralni apsces) i iznenadna srčana smrt
• cijanoza (plava prebojenost kože i sluzokože) zbog velike količine venske krvi u arterijama uzrokuje zadebljanje krajeva prstiju (maljičasti prsti)
• problemi sa organima za disanje takodje su česti kod zapostavljenih slučajeva atrijalnog septalnog defekta.

Kako se postavlja dijagnoza atrijalnog septalnog defekta?

Anamneza sa kliničkom slikom najčešće nije dovoljna za postavljanje dijagnoze, ali može da pomogne da se postavi sumnja na ovo stanje.

Definitivna dijagnoza se postavlja ultrazvučnim pregledom (ehokardiografija) srca koji može da utvrdi tačno mesto i stepen atrijalnog septalnog defekta.

Nuklearna magnetna rezonanca (NMR) se preporučuje kad je ASD deo složenih srčanih poremećaja, kao i skener (kompjuterizovana tomografija).

Holter monitor (24 satno merenje EKGa) preporučuje se kod postojanja poremećaja srčanog ritma (aritmija) i kod novo-dijagnostikovanih pacijenata pre operacije.

Kateterizacija srca nije neophodna za dijagnozu, ali može biti potrebna kako bi se procenila dinamika srčanog protoka.

Kako se leči atrijalni septalni defekt?

Najčešći način lečenja srednjih i velikih atrijalnih septalnih defekta je operativno, kardiohirurško lečenje.

Istraživanja su  pokazala da pacijenti koji se operišu pre 5. godine kasnije bolje podnose napor, nego pacijenti koji su kasnije operisani. Niz istraživanja pokazuje korist od hirurškog zahvata.

Nakon operacije, većina pacijenata je dobrog opšteg stanja. Nakon zahvata je potrebno prdidržavati se sledećeg:

• terapija lekovima protiv zgrušavanja krvi (antikoagulansi) primenjuje se kod odraslih tokom nekoliko meseci nakon zatvaranja ASD-a zbog velike učestalosti poremećaja srčanog ritma.
• TEE (ultrazvučno snimanje srca kroz jednjak) proverava uspešnost zatvaranja defekta i preciznije je od TTE (klasična ehokardiografija)
• redovne kontrole kod kardiologa sa pregledom EKG-om zbog mogućnosti poremećaja srčanog ritma

Zatvaranje defekta preko kože (perkutano) alternativa je hirurškom zatvaranju. Za ovu intervenciju pogodni su pacijenti sa malim defektom (manji od 13mm).

Ukoliko je atrijalni septalni defekt jedina srčana mana, prognoza je vrlo dobra, naročito kod pacijenata koji su podvgnuti hirurškom lečenju rano u detinjstvu, ili rano u adolescenciji, dok još nije došlo do nepovratnih komplikacija zbog poremećaja cirkulacije u plućima.