Šta su strana tela jednjaka (corpus alienum oesophagei)?
Strana tela digestivnih organa mogu biti zastati u ždrelu, jednjaku ili u želucu. Jednjak je organ dužine oko 25 cm koji spaja ždrelo i želudac i njegova funkcija je u sprovodjenju hrane i tečnosti u želudac. Na jednjaku postoje tri anatomska suženja koja predstavljaju najverovatnije mesto zapadanja stranih tela. Ukoliko na jednjaku postoje neki strukturni poremećaji poput divertikuluma, ožiljaka, maligniteta, ali i funkcionalni poremećaji poput spazama i kod nekih neuroloških oboljenja, povećana je mogućnost prisustva stranih tela u jednjaku.
Ukoliko strana tela ipak dospeju u želudac, šansa da prodju kroz ostatak digestivnih organa je oko 90% u zavisnosti od njihove veličine i oblika. Komplikacije prisustva stranih tela u jednjaku su abrazije sluzokože, nekroza, krvarenja, perforacije, infekcije, medijastinitis (zapaljenje sredogrudja), ali i pneumotoraks, pneumomedijastinum, stvaranje fistula i čak povrede aorte.
Pacijenti koji imaju strana tela u gornjim delovima gastrointestinalnog trakta se mogu podeliti u tri grupe deca, psihijatrijski bolesnici i zatvorenici, ostale odrasle osobe. Deca čine oko 80% pacijenata koji imaju strana tela u gornjim partijama digestivnih organa i kod njih najčešće dolazi do slučajnog gutanja stranih tela, jer imaju običaj da ih ispituju ustima, ili se igraju. Kod odraslih osoba, strana tela jednjaka se više nalaze kod muškaraca, nego kod žena i najčešće nastaju zadesnim putem prilikom obroka. Zatvorenici i psihijatrijski pacijenti mogu uneti razne objekte kojih može biti veći broj (kašike, viljuške, žileti…) kako bi ih sakrili od čuvara, ili zatražili medicinsku pomoć.
Strana tela jednjaka su različiti predmeti koji dospevaju zadesno (slučajno), ili redje, namernim unošenjem. Predmeti mogu biti novčići, delovi igračaka, ekserčići, delovi zubne proteze, dugmad, klikeri, igle, čačkalice, komadi i delovi hrane, kosti ribe i ostalih životinja, koščice iz voća, i beozoari koji predstavljaju nakupine kose i nekih drugih vlakana. Strano telo, bez obzira da li je oblo, ili oštro, može načiniti komplikacije poput perforacije organa sa pojavom infekcija i pojavom veoma ozbiljnih komplikacija.
Koji su simptomi i znaci stranih tela jednjaka?
Simptomi stranih tela jednjaka postoje gotovo uvek i javljaju se odmah nakon unošenja. Kod dece, scako treće dete ima blage, ili nema nikakve simptome.
Najčešći simptomi su
- otežano gutanje (disfagija)
- bolno gutanje (odinofagija)
- bol iza grudne kosti
- pojačano lučenje pljuvačke
- mučnina i gadjenje
- uplašenost i uznemirenost
- osećaj zaglavljenog stranog tela (globus)
- kod dece postoji stridor, dispneja (otežano disanje) i cijanoza (plavičasta prebojenost kože ekstremiteta i usana)
- kod prisustva stranog tela duže, kod dece postoje ponovljene pneumonije zbog aspiracije
- kod povrede sluzokože oštrim objektima dolazi do krvarenja koje se manifestuje povraćanjem krvi (hematemeza)
U slučaju perforacije zida jednjaka dolazi do pojave veoma jakih bolova u grudima, povišene telesne temperature, i simptoma šoka sa kolapsom.
Kako se postavlja dijagnoza stranih tela u jednjaku?
Kod odraslih osoba postoji anamnestički podatak o gutanju stranih tela, dok je kod dece i psihijatrijskih pacijenata, ovaj podatak nedostupan.
Većina pacijenata sa stranim telima u jednjaku ne zahteva laboratorijske analize, osim u prisustvu komplikacija po tipu krvarenja i infekcija.
Nativna radiografija (rendgenski snimak) najčešće je dovoljna za postavljanje dijagnoze stranih tela u jednjaku.
Kod odredjenih objekata, mora se načiniti i kontrastno snimanje barijumskim kotrastom, ali je ovo snimanje apsolutno kontraindikovano kod sumnje na perforaciju organa.
U današnje vreme se sve više koristi skenersko snimanje, kako za snimanje stranih tela, tako i za otkrivanje komplikacija po tipu infekcije i perforacije.
Ezofagoskopija (snimanje unutrašnjosti jednjaka posebnom sondom sa kamerom) ima kako dijagnostičku, tako i terapijsku vrednost kod prisustva stranih tela u jednjaku.
Kako se leči prisustvo stranih tela u jednjaku?
Kod stranih tela u jednjaku, lečenje je moguće endoskopijom. Prvi terapijski pristup podrazumeva ezofagoskopiju sa posebnim hvataljkama na vrhu koje omogućavaju vadjenje predmeta.
Kod velikih predmeta i eventualnog nastanka komplikacija, obavezno je hirurško lečenje koje podrazumeva vadjenja stranog tela i saniranje posledica eventualnih komplikacija.
