Defekt beta-oksidacije masnih kiselina
Beta-oksidacija je osnovni metabolički put razlaganja masnih kiselina. Primarno se obavlja u mitohondrijama, a manjim delom u peroksizomima. Mitohondrijalna (3- oksidacija služi za dobijanje energije koja je neophodna za metaboličke procese ćelije. Najveći deo energije iz masti potiče od masnih kiselina dugog lanca (>14C).
Defekti fi-oksidacije masnih kiselina predstavljaju retka autozomno recesivna oboljenja. Najčešće nastaje zbog nedostataka srednje- lančane acil-CoA dehidrogenaze (1:6000-20000), dok su defekti u sintezi dugolančanih i kratkolančanih acil-CoA dehidrogenaza, kao i dehidrogenaza 3-hidroksil acil-CoA, znatno redi.
Kliničko ispoljavanje prekida u (3-oksidaciji masnih kiselina nastaje kao posledica energetske deprivacije ćelija, pre svega nervnog i mišićnog sistema. Bitno učešće u patogenezi poremećaja ima i toksični efekat nagomilanih intermedijamih jedinjenja, primarno dugolančanih acil-karnitina i produkta omega-oksidacije. Osnovu poremećaja i ključni nalaz u njegovoj dijagnostici čini tzv. hipoketotska hipoglikemija koja nastaje kao posledica kompenza- tornog povećanja glikolize i nemogućnosti ketogeneze.
Defekt (3-oksidađje masnih kiselina karakterišu tri osnovna tipa kliničke prezentacije: iznenadna smrt odojčeta, hipoketotska hipoglikemija praćena učestalim povraćanjem i hepatičnom encefalopa- tijom i rekurentna rabdomioliza sa mioglobinurijom. U nekim slučajevima, posebno kod dece najmlađeg uzrasta, klinička slika bolesti dosta liči na Reyeov sindrom. Iako mogu nastati i bez precipi- tirajućih faktora, poremećaji (3-oksidacije primarno dolaze do izražaja interprandijalno, a posebno u stanjima dužeg gladovanja i/ili hipermetaboličkog stanja. Kod dece koja su preživela metaboličke krize neretko ostaju trajne sekvele kao što su mišićna slabost, hipo- tonija i poremećaj u mentalnom razvoju.
Dijagnoza se postavlja nalazom hipoketotske hipoglikemije koja se ispoljava samo u ataku metaboličke dekompenzacije. Vrednosti kamitina nisu usko specifične za ove poremećaje i mogu da variraju od normalnih do veoma niskih. Od koristi je i određivanje acil-kar- nitina, kao i odnos slobodnog i konjugovanog kamitina u serumu.
U cilju prevencije ovih poremećaja važno je izbegavati okolnosti koju mogu da precipitiraju metaboličku dekompenzaciju, kao što su prolongirani periodi gladovanja ili ishrana u kojoj su masti zastupljene sa više od 20-30% energetskog učešća. Kalorijske potrebe se primarno pokrivaju ugljenim hidratima, pre svega polisaharidima, a rizik od deficita liposolubilnih vitamina i esencijalnih masnih kiselina odgovarajućim dodatkom. U stanjima febrilnosti, povraćanja, pro- liva ili drugog patološkog stanja praćenog mobilizacijom endogene masti, neophodno je obezbediti, per os ili intravenski, odgovarajući energetski unos u obliku ugljenih hidrata. Kod nekih poremećaja iz ove grupe od koristi je i davanje karnitina, kao i ribofiavina.
