Neuhranjenost kod deteta, dece
Neadovoljan nutritivni unos zbog nemaštine i neprosvećenosti je vodeći uzrok proteinsko- kalorijske malnutricije kod dece u nerazvijenim zemljama. Ovaj oblik neishranjenosti je kod nas izuzetno redak i sreće se, uglavnom, kod mlade odojčadi u stanju neprepoznate hipogalaktije ili na ishrani previše razblaženim kravljim mle- kom. Negativni nutritivni bilans se viđa i u slučajevima insuficijentne ishrane sondom ili parenteralnim putem. Anoreksija prati brojna oboljenja kao što su hronične infekcije (tuberkuloza, infekcija urotrakta), deficit gvožđa i cinka, glutenska enteropatija, hronične inflama- torne bolesti creva, hepatična i renalna insufici- jencija, psihoemotivni poremećaji (psihoemo- tivna deprivacija, anoreksija nervoza), maligni- teti i druga. Malnutricija usled teškoća u hranjenju karakteriše različite anomalije usne duplje i gastrointestinalnog trakta, teška oštećenja centralnog nervnog sistema, kardiorespiratornu insuficijenciju i druga oboljenja. Povraćanje, kao uzrok negativnog nutritivnog bilansa, prati anomalije digestivnog trakta, teške infekcije, povećan intrakranijalni pritisak, psihoemotivne i druge poremećaje.
Malapsorpcija uzrokovana maldigestijom hranljivih materija karakteriše egzokrinu insuficijenđju pankreasa i holestazni sindrom. Ona se takođe javlja i u oboljenjima tankog creva, praćenim insuficijencijom apsorpcije u užem smislu, kao što su glutenska enteropatija, Crohnova bolest, sindrom kratkog creva i druga.
U eksudativnoj enteropatiji, nefrotskom sindromu i teškim opekotinama primarno dolazi do gubitka belančevina i mikroelemenata sa odgovarajućim posledicama. Patološki gubitak glukoze, glavnog izvora kalorija u ishrani čoveka, predstavlja osnovu pada telesne težine u dijabetesu melitusu.
Urođene poremećaje metabolizma i hipotireozu prati neadekvatan anabolizam. Sličan poremećaj se viđa i u sklopu hronične hepa- tične i renalne insuficijencije, kao i u hroničnim inflamatornim i infektivnim oboljenjima.
: Zbog disproporcije između visine nutritivnog zahteva i stepena zrelosti digestivnog sistema, adekvatan rast i razvoj prematurusa iziskuje ishranu nutritivno obogaćenim humanim mlekom i/ili specijalnim mlečnim formulama, a nekad i parenteralnim putem. Poznato je da porast telesne temperature za svaki 1°C iznad 38° C povećava bazalni kalorijski zahtev za 12-13%, što predstavlja osnovni razlog razvoja malnutricije u prolongiranom febrilnom stanju. Slična pojava nastaje i u hipertireozi usled ekscesivnog efekta tiroksina na energetski metabolizam. Takođe, do veće kalorijske potrošnje dolazi u pojačanom mišićnom radu u sklopu kardio-respiratorne insuficijencije i cerebralnih lezija praćenih horeoatetozom i spasticitetom.
Klinička slika malnutricije zavisi od uzroka, uzrasta deteta, kao i težine i dužine nutritivnog deficita. Ona se posebno brzo razvija kod dece najmlađe životne dobi. Kao posledica kalorijskog deficita dolazi do pada telesne težine na vrednost veću od 20% u odnosu na normalnu. Najupadljiviji je gubitak masnog tkiva, prvo na trupu, potom na ekstremitetima i na‘kraju na licu. Takođe, smanjuju se mišićna i kostna masa. U daljem toku dolazi do gubitka i „masnog jastučeta” na licu, kao i zastoja u longitudinalnom rastu. Dete postaje apatično, razdražljivo, upadljivo bledo i bez apetita. U stanjima izraženog proteinsko-kalorijskog deficita javljaju se hipo- proteinemijski edemi i sekundarna imunodeficijencija.
Globalna malnutricija je praćena nizom laboratorijskih abnormalnosti proporcionalnih težini nutritivnog deficita. U blažim poremećajima se registruje samo pad albumina, a u težim i ostalih proteina plazme. Analizom krvi se nalazi snižen nivo hemoglobina, glukoze, uree, lipida, elektrolita, mikroelemenata i vitamina. Nalaz niske aktivnosti alkalne fosfataze je pokazatelj zastoja u longitudinalnom rastu deteta.
Pored korekcije nutritivnog deficita, terapija malnutricije podrazumeva i otklanjanje osnovnog uzroka. U cilju brzog oporavka, bolesniku je neophodno obezbediti veći proteinsko-kalorijski unos, kao i nadoknadu deficita mikroelemenata i vitamina. U najtežim stanjima se kod deteta najmlađeg uzrasta dnevno daje 2-3 g belančevina i 150-200 kcal na kilogram telesne težine. Da bi se to ostvarilo, posebno kod deCe u najmlađem uzrastu, često je neminovna semielementarna, pa i dodatna parenteralna ishrana.
Prognoza u malnutriciji zavisi od prirode osnovnog poremećaja, uzrasta deteta, kao i od težine i dužine trajanja nutritivnog deficita. Niži intelektualni nivo, koji se registruje kasnije, predstavlja jednu od mogućih sekvela nejtežih oblika malnutricije u najmlađoj životnoj dobi.
