Hiperekstenziona povreda kičmenog stuba
U odnosu na odsustvo ili postojanje istovremene povrede kičmene moždine, povrede kičmenog stuba (prelomi, luksadje] mogu da budu bez ili sa neurološkim ispadom . Neuološki ispad – deficit može da bude potpun ili nepotpun, prolazan (tranzitoran) ili trajan. Povreda u vratnom delu dovodi do kvadripareze i kvadri- plegije, a povreda torakolumbalne kičme dovodi do parapareze ili paraplegije. Povrede na visokom nivoii od Cl do C4 su smrtonosne zbog blizine centara za rad srca i disanja, koji usled edema bivaju oštećeni. Tada smrt nastaje zadesno – na mestu povrede.
Klinička slika. Prisutni su bol, spazam paraver- tebralne muskulature (PVM) u predelu povređenog dela kičmenog stuba i, u zavisnosti od povrede medule spinalis, oduzetost ili normalna gruba motorna snaga (GMS) i očuvani senzibiliteti refleksi. Pacijent može da bude u stanju šoka (hipov- olemijskog, neurogenog, spinalnog), sa hipotenzi- jom i bradikardijom.
Dijagnostika. IspraVna dijagnoza povrede kičmenog stuba postavlja se kombinacijom dobro uzete anamneze povrede (anamnesis traume), uz fizikalni i neurološki pregled (pregled dermatoma, miotoma i refleksa, površnih i dubokih), ali je osnov za dijagnostiku ipak klasična nativna radiografija. Ona se u nekim slučajevima (posebno kod pacijenata sa neurološkim deficitom – povredom medule spinalis ili kaude ekvine) dopunjava radiološkim metodama koje prikazuju kičmeni kanal (mijelo- grafijom, kompjuterizovanom tomografijom I CT, magnetnom rezonancom – MRI), kao i elektro- miografijom – EMG. Praćenje neurološkog statusa u periodu pošle povrede pomaže da se definiše da li je povreda medule prolazna ili trajna.
Anamneza traume može da ukaže na dejstvo aksijalne sile (kod udruženih povreda poglavine ili petnih kostiju), fleksije ili ekstienzije (kod saobraćajnih udesa pri sudaru spreda ili otpozadi). Ako se radi o spontanom bolu u predelu kičmenog stuba, sumnja se na eventualni patološki prelom. Kod starih osoba sa izraženom osteoporozom čak i manja trauma (pad na ravnom ili sa stolice) može da dovede, do preloma, što se ne dešava kod zdrave odrasle osobe.
Na nativnim radiografijama, posebno profilnim, vide se prelomi ili Iuksacije. Dinamički snimci vratne kičme u punoj fleksiji i ekstenziji mogu da ukažu na diskoligamentamu nestabilnosti subluksaciju.
Kontrastno snimanje kičmenog kanala, ascen- dentna mijelografija za lumbosakralni deo kičme ili descendentna subokcipitalna mijelografija za vrat- • ni deo kičme mogu da ukažu na prisustvo fragmenta, tumorske mase ili diskusa u kičmenom kanalu (slika 26). Danas je ova invazivna procedura zamenjena preciznijim i tehološki modernijim metodama, koje egzaktno prikazuju kičmeni kanal – kompjuterizovanom tomografijom, trodimenzionalnom rekonstrukcijom CT slike i magnetnom rezonancom, koja prikazuje i medulu i diskuse.
Međutim, nijedna radiološka procedura he može da zameni dobro uzetu anamnezu i fizikalni nalaz koji ukazuje na mehanizam povrede i delimični ili potpuni neurološki deficit kao i na njegov tok (pogoršanje ili poboljšanje pod uticajem terapije).
Terapija. Lečenje zavisi od vrste – tipa povrede.
Posle inicijalnog prehospitalnog lečenja (u toku transporta) sprovodi se bolničko definitivno lečenje koje, posle dijagnostike, može biti neoperativno (repozicija i imobilizacija) ili operativno (dekompresija medule spinalis i stabilizacija – fiksacija kičmenog stuba), hirurškim metodama (prednjom ili zadnjom hirurgijom kičmenog stuba).
Inicijalno lečenje je vrlo bitno, jer se fleksijom i neadekvatnim transportom ili odsustvom transportne (mobilizacije može oštetiti do tada nepovređena medula spinalis i da se od pokretnog pacijenta napravi trajni invalid (kvadriplegičar ili paraplegičar). Poznato je da oko 20% politraumati- zovanih pacijenata ima povredu kičmenog stuba koja mora odmah da se imobiliše kragnom. Povređeni treba da budu transportovani na tvrdoj podlozi, bez fleksije i savijanja kičmenog stuba.
