Karcinom grlića materice
Karcinom grlića materice (carcinoma cervicis uteri) predstavlja maligni epitelni tumor lokalizo-van na porciji materice ili u cervikalnom kanalu. Najčešće se javlja kod žena pre menopauze, između 35. i 49. godine života. Na njega otpada 70% svih genitalnih malignih tumora. Pristupačan je ranoj dijagnozi, što je posebno značajno.
tuoiogija
Češće se javlja u žena sa čestim zapaljenskim procesima na grliću, u žena koje su imale više porođaja ili pobačaja, kod onih koje rano počinju sa seksualnim životom, češće menjaju partnere i kod žena sa lošom polnom higijenom. Oko deset puta je češći među prostitutkama i ženama sa veneričnim bolestima.
Značajnu ulogu imaju i mnogobrojni mehanički, hemijski, traumatski i hormonski faktori koji deluju u smislu dugotrajne iritacije grlića materice.Veliki značaj u njegovom nastanku se pridaje virusima iz grupe kancerogenih virusa. Virus treba da bude unesen u genitalni trakt žene u kasnom pubertetu ili ranom generativnom dobu, pre nego što je cerviks sazreo. Od posebnog značaja je infekcija humanim papiloma virusima (HPV). Kod preinvazivnog oblika karcinoma grlića obično se otkriju papiloma virusi umerenog onkogenog potencijala. Najčešće su to tipovi 31 i 33, a rede 35, 39, 51, 52, 58 i 61. Kod invazionog karcinoma grlića najčešće se otkrivaju tipovi visokog onkogenog potencijala 16 i 18, a rede 45 i 56.
Patogeneza
Proces nastanka karcinoma je dugotrajan. Obično se na grliću prvo javljaju male nevidljive promené u vidu cervikalnih intraepitelnih neo-plazija (CIN), koje su još uvek reverzibilne. U 10-15% ove promené progrediraju u prein-vazivni karcinom. Proces nastanka karcinoma iz CIN traje između 5 i 15 godina. Zato se CIN mora redovno ekološki i kolposkopski kontrolisati. Jedini siguran dijagnostički postupak je histološki pregled tkiva. Kod blagih oblika CIN, mora se povremeno uraditi ciljana biopsija i kiretaža cervikalnog kanala. Kod težeg oblika CIN potrebno je izvršiti konizaciju i histološki pregledati dobijeni materijal.
Klinički stadijumi karcinoma
grlića materice
Karcinom grlića materice se može podeliti u dve velike grupe. Prvu grupu čine predklinički ili preinvazivni stadijum, nulti stadijum, intraepitel-ni ili carcinoma in situ, U drugoj grupi se nalazi klinički ili invazivni karcinom (carcinoma inva-sivum).
Preinvazivni karcinom grlica materice Obično počinje kao nevidljiva intraepitelna promena, na granici između pločastog i cilindričnog epitela. U generativnom dobu žene to
mesto je na egzocerviksu, u klimakterijumu u neposrednoj blizini spoljašnjeg cervikalnog ušća, dok se u senijumu to zbiva u cervikalnom kanalu. Prema tome, u klimakterijumu i senijumu karcinom treba tražiti na samom spoljašnjem ušću grlića ili u endocerviksu.
Maligna degeneracija se prvo javlja na ćelijama pločastog epitela oko spoljašnjeg ušća. Strogo je ograničena na epitel i nema prodora kroz bazal-nu membranu u subepitelno vezivno tkivo. Zbog toga se i naziva intraepitelni karcinom, cartinoma in situ Hi karcinom nultog stadijuma. Može ostati u stadijumu mirovanja desetak godina.U ovom stadijumu nema nikakvih simptoma bolesti. Ako se ne preduzme odgovarajuće lečenje, bolest prelazi u invazivnu formu u 30-50%. Dijagnoza se postavlja uzimanjem brisa iz grlića za citološku analizu po Papanikolau i kolposkopskim pregledom sumnjivih mesta na grliću. Definitivna dijagnoza se postavlja samo histološkim pregledom materijala sa grlića uzetog ciljanom biopsi-jom ili konizacijom.
Invazivni karcinom grlića materice
Invazivni karcinom nastaje kada maligni proces probije bazalnu membranu i kada se iz epitela širi u stromu. U početku se radi o mikroinvaziji. Bolest sada postaje makroskopski vidljiva, u vidu erozije na grliću. Dolazi do invazije u limfne sudove strome i do pojave metastaza u regionalnim limfnim žlezdama i udaljenim organima.
Makroskopski se karcinom grlića može razvijati u nekoliko oblika. Ovde će se pomenuti vege-tativnomi, infiltrativni i ulcerozni oblik. “Vegetativni oblik (proliferativni ili egzofitični) karcinoma je najčešći. Maligna promena na grliću ima izgled karfiola, čija je površina neravna i nekrotičria; Ova promena na dodir krvari, pa je prvi znak ovog karcinoma kontaktno krvarenje. Sporo infiltriše parametrija i vaginu i duže vremena ostaje u operabimom stadijumu. Infiltrativni karcinom se rano širi u zid grlića a zatim u parametrija i gornji deo vagine. Ulcerozni karcinom se karakteriše brzom invazijom i stvaranjem ulceracija na grliću, koje na dodir krvave.
Endocervikalni karcinom se ponekada ne razvija iz pločastog epitela spoljašnjeg ušča materice, već iz žlezdanog epitela endocerviksa. Obično je infiltrativnog ili ulceroznog tipa. Teže se dijagnostikuje, pošto dolazi do maligne infiltracije zida grlića od endocerviksa prema miometrijumu. Ima maligniji tok i lošiju prognozu od egzocervikalnog karcinoma.
Prema histološkoj gradi razlikuju se karcinom pločastog i karcinom cilindričnog epitela. Karcinom pločastog epitela je najčešći oblik karcinoma grlića. Javlja se u §5% slučajeva. Može biti planocelularnog, bazocelularnog i intermedijarnog tipa. Karcinom cilindričnog epitela se javlja značajno rede (4-5%) od karcinoma pločastog epitela. Potiče od maligno degenerisanih ćelija endocerviksa. Rezistentan je na terapiju zračenjem. Zahteva, ako je to moguće, operativno lečenje.’
Karcinom grlića se obično širi na tri načina: direktnom infiltracijom u okolno tkivo, limfogeno i hematogeno. Limfni put predstavlja glavni put širenja. Karcinom prvo metastazira u regionalne limfne žlezde, tj. u limfne žlezde oko grlića, duž materičnih, hipogastričnih i ilijačnih krvnih sudova a kasnije i u paraaortalne limfne žlezde. Kada karcinom potpuno infiltriše zid grlića, on prodire u vezivno tkivo oko grlića u lateralna parametrija, u vaginu, a zatim u vezikovaginalni i rektovaginal-ni septum. Hematogene metastaze se javljaju kasno. One se najčešće javljaju u plućima, jetri i kostima, a rede u bubrezima i mozgu.
Klinički stadijumi invazivnog karcinoma grlića materice
Invazivni karcinom grlića materice se prema stepenu uznapredovalosti može podeliti u četiri stadijuma, a svaki stadijum u po dva podstadiju-ma. Ova podela je neophodna za donošenje odluke o načinu lečenja.
I stadijum. U ovom stadijumu maligni proces je ograničen strogo na grlić materice. U Ia stadijumu karcinom prodire u intersticijsko tkivo od 3—5 mm. Otkriva se laboratorijskim analizama. To je okultni karcinom i karcinom sa ranom invazijom strome. Stadijum lb predstavlja makroskopski vidljive promené na grliću materice u vidu erozije. Prodire u dubinu preko 5 mm pa do kraja zida grlića. Maligna promena ostaje ograničena samo na grliću materice. U oko 15% slučajeva u ovom stadijumu se nalaze metastaze u regionalnim limfnim žlezdama.
II stadijum, Ovde maligni proces osim grlića mzahvata gornju trećinu vagine i jedan deo parametrija. Materica je ograničeno pokretna Metastaze se nalaze u 30% slučajeva. U Ha stadijumu maligni proces se sa grlića proširio na gornji trećinu vagine, ali parametrija nisu zahvaćena. U Ilb stadijumu maligni proces je pored vagine zahvatio i parametrija koja su skraćena, a materica je ograničeno pokretna.
III stadijum. Za bolest se kaže da je u III stadijumu ako je maligni infiltrât zahvatio ceo grlić, parametrija, zidove karlice i donju trećinu vagine. Materica je fiksirana okolnim infiltratom. Pri pregledu nema slobodnog prostora između tumora i zida karlice. U lila stadijumu maligni infiltrat zahvata donju trećinu vagine, ali se ne širi na zidove karlice. U LTIb stadijumu maligni proces se širi na zidove karlice.
IV stadijum. Ovde se radi o uznapredovaloj bolesti. Maligni proces se širi na susedne organe u maloj karlici, kao i na organe izvan male karlice. U IVa stadijumu proces se proširio po karlici i zahvatio mokraćnu bešiku i rektum. U IVb stadijumu proces se proširio izvan male karlice na organe trbušne duplje i daje udaljene metastaze na druge organe. Zbog širenja procesa u šuplje organe dolazi do nekroze i stvaranja fistula.
Simptomi karcinoma grlića materice
Rani simptomi karcinoma grlića materice ne postoje. Kod preinvazivnog stadijuma nema nikakvih simptoma bolesti. Kada se pojave prvi simptomi, bolest je ušla u invazivni stadijum. Kod invazivnog karcinoma grlića nema ranih simptoma, već samo postoje prvi simptomi. Prvi simptom je kontaktno krvarenje, obično u toku polnog odnosa ih pri ginekološkom pregledu. Kasnije se javlja sukrvičasto belo pranje, koje je rezistentno na terapiju. Kada je karcinom prodro u vezivno tkivo pojavljuje se sukrvavi iscedak i nepravilna krvarenja. Pojava iscetka koji liči na iscedak ispranog mesa pobuđuje sumnju na karcinom grlića ili tela materice. Svako kontaktno krvarenje sa grlića je sumnjivo na karcinom. Bol predstavlja kasni simptom. Javlja se kada je maligni proces prodro u parametrija i prema karličnim kostima. Javlja se u donjem delu trbuha, u krstima a kasnije i u nogama. Bolovi postaju nepodnošljivi kada proces zahvati i nerve (n. obtumtorius i «. ischiadicus). Ako se karcinom širi prema mokraćnoj bešici javlja se dizurija i na kraju hematurija.Ukoliko se širi prema rektumu, nastaju tenezmi i sluzave stolice, a kasnije se javljaju opstipacija, bol i krvarenje. U uznapredovalim stadijumima karcinoma pritisak na uretere dovodi do staze mokraće, hidrone-froze i uremije. Jedna trećina kasno lečenih pacijenata umire od uremije. U drugim slučajevima do smrti dolazi zbog kaheksije, krvarenja i infekcije.
Dijagnoza
Preinvazivni karcinom se otkriva samo laboratorijskim analizama.
Dijagnoza invazivnog karcinoma grlića se postavlja na osnovu kliničkog pregleda i laboratorijskih analiza. Potrebno je pregledati grlić pod spekulumom i uzeti bris za citološku analizu po Papanikolau. Kolposkopija zauzima značajno mesto u dijagnozi ovog karcinoma i omogućava izvođenje ciljane biopsije sa sumnjivih mesta. Definitivna dijagnoza se postavlja samo histološkim pregledom tkiva grlića uzetog sa sumnjivog mesta. Zbog mogućnosti postojanja endocervikalnog karcinoma, potrebno je, pored uzimanja isečka, uraditi i kiretažu kanala grlića i materijal histološki pregledati. Ako biopsijom uzet materijal nije dovoljan za postavljanje dijagnoze radi se konizacija grlića. Pored vaginalnog obavezno je uraditi i rektalni pregled, da bi se procenilo da U je maligni proces zahvatio bočna i zadnja parametrija. Rektoskopija, irigografija, cis-toskopija, intravenska pijelografija i rentgenski snimak karlice i pluća su dopunske metode u dijagnosticiihvazivnog oblika karcinoma grlića. Prevencija i tečenje karcinoma grlića
Najvažnija prevencija karcinoma grlića je otkrivanje i lečenje svih premalignih promena na grliću materice.
U lečenju karcinoma grlića najvažnija je rana dijagnoza i brza primena adekvatne terapije. Karcinom grlića se leci hirurški i zračenjem. U preinvazivnom stadijumu lečenje je operativno. Vrsta operacije zavisi od životne dobi žene, od toga da li je rađala i da li želi još da rađa. Kod starijih žena i onih koje ne žele da rađaju radi se totalna histerektomija sa adneksektomijom. Kod mlađih žena i žena koje još žele da rađaju radi se konizacija grlića materice.
Invazivni karcinom grlića materice u stadijumu Ia, lb, i Ha, leci se operativno. Radi se proširena abdominalna histerektomija po Verthajm-Meigsu (Wertheim, Meigs). Kod ove operacije se odstranjuju materica sa adneksima, parametrija, gornji deo vagine, parakolpijum, regionalne limfne žlezde duž velikih krvnih sudova u maloj karlici, duž uretera, iz opturatornih i ishiorektalnih jama, ispred rektuma i iza mokraćne bešike. Posle operacije sprovodi se zračna terapija. Pacijentkinje sa Ilb i III stadiju-mom bolesti se ne operišu. One se leće samo kombinovanim jonizujućim zračenjem. Bolesnice sa IV stadijumom bolesti se tretiraju samo simp-tomatski, primenom analgetika i opijata.
Karcinom grlića materice i trudnoća
Ukratko ćemo dotaći interesantno pitanje karcinoma grlića materice i trudnoće.
Način lečenja zavisi od stadijuma bolesti i gestacijske starosti trudnoće. Kod trudnice sa preinvazivnim karcinomom grlića, dovoljno je samo uraditi konizaciju i trudnoća se može ostaviti do termina. Porođaj se sprovodi vagmalnim putem. Bolesnice sa invazivnim karcinomom grlića i trudnoćom do 4. meseca se leće kao i da nisu trudne. U stadijumu bolesti Ia, lb, i Ha, vrši se proširena abdominalna histerektomija sa postoperativnim zračenjem. U odmaklim slučajevima bolesti sprovodi se samo zračna terapija. Ako je trudnoća starija od 4. meseca, a maligni proces je u stadijumu Ia, lb, i Ha, radi se proširena abdominalna histerektomija sa postoperativnim zračenjem. Kod stadiju-ma Ilb pa nadalje trudnica se operiše carskim rezom da bi se uklonio plod i posteljica, ali se ne odstranjuje materica, nego se samo sprovodi zračna terapija. Kada se bolest otkrije pri kraju termina trudnoće, a maligni proces nije prešao LTa stadijum, porođaj se završava carskim rezom, na koji se tada nastavlja proširena abdominalna histerektomija. Ako je proces prešao Ha stadijum, porođaj se završava carskim rezom, a posle toga se sprovodi zračna terapija. Kod odmaklih stadijumima bolesti porođaj se uvek završava carskim rezom.
Karcinom endometrijuma
Karcinom endometrijuma (carcinoma endometrii) ili karcinom tela materice se javlja kod starijih osoba, obično posle menopauze. Od njega, međutim, oboljevaju i mlađe žena u generativnom periodu. Po učestalosti se nalazi odmah iza karcinoma grlića. U poslednje vreme učestalost ovog karcinoma je u porastu, pa je odnos između karcinoma grlića i tela materice 1:2. Manje je maligan, polaganije raste i kasnije metastazira nego karcinom grlića. Kao pre-disponirajući faktori navode se gojaznost, hipertenzija, šećerna bolest, nuliparitet, bolesti štitne žlezde i piknička konstitucija. U etiologiji ovog karcinoma veliko značenje se pridaje produženom estrogenom delovanju i produženoj proliferaciji endometrijuma. Veliki broj žena sa ovim karcinomom ima miome na materici, dis-funkcionalna krvarenja, primarni infertilitet i policistične ovarijume. Produženo delovanje estrogena na endometrijum dovodi do pojave cistične i adenomatozne hiperplazije. Smatra se da 5-10% atipičnih hiperplazija za oko 5-8 godina prelazi u invazivrii karcinom endometrijuma.
Ovaj karcinom obično počinje kao ograničeno ognjište u dnu materice. Može da se javi oko ušća jajovoda’kao i u istmičnom delu materice. Zatim se širi bočno duž sluzokože materice. Javlja se kao cirkumskriptni oblik u vidu polipoznih izraštaja ili kao difuzni oblik, pri čemu proces infiltriše zid materice. Maligni proces sa materice može da se širi: direktno na okolno tkivo (per continuitatem), llimfogeno i hema-togeno. Prema histološkoj građi najčešće se radi o adenokarcinomu endometrijuma. U vrlo retkim slučajevima može da se radi o karcinomu pločastog epitela koji je nastao na ognjištima metapla-zije. To je adenoakantom (adenoacantoma).
Obično se karcinom tela materice deli u dve velike grupe. Prva grupa obuhvata preinvazivni karcinom. Druga grupa obuhvata invazivni karcinom.
Preinvazivni karcinom endometrijuma
Karcinom endometrijuma se razvija postepeno. Obično se nadovezuje na prethodne atipične promené na endometrijumu kao što je adenomatozna hiperplazija. Ne daje nikakve simptome bolesti. Ponekad može da se javi krvarenje. Dijagnoza se postavlja histološkim pregledom endometrijuma dobijenog eksplo-rativnom kiretažom, kod žena sa neurednim krvarenjem. Sumnja na ovaj karcinom može da se postavi ultrazvučno, ako se kod žena u klimakter-ijumu nađe hiperplazija endometrijuma. Terapija je operativna. Radi se klasična histerektomija sa adneksektomijom.
Invazivni karcinom endometrijuma Maligni proces na endometrijumu se javlja u vidu polipozne promené koja prominira u šupljinu materice. Kada maligni proces probije endometrijum, širi se na miometrijum. Proces se širi i prema istmusu materice. Prodorom u miometrijum dolazi do širenja limfnim putem u paraortalne limfne žlezde. Kada proces zahvati i gornje delove endocerviksa, dolazi do stvaranja metastaza u limfnim žlezdama oko materice, a zatim u periureteralnim, hipogastričnim i optura-tornim limfnim žlezdama. Od metastaza na udaljenim organima najčešće su metastaze u jetri, plućima i kostima.
Određivanje stadijuma invazivnog karcinoma endometrijuma
Invazivni karcinom endometrijuma se deli u četiri glavna stadijuma, po preporuci Međunarodne federacije ginekologa i akušera (FIGO). Svaki stadijum ima nekoliko podstadijuma.
I stadijum. U I stadijumu karcinom je ograničen samo na telu materice. Obzirom na ste-pen diferenciranosti malignih ćelija, ovde se razlikuju nediferenciran, diferenciran i visokodifer-enciran žlezdani karcinom. U Ia podstadijumu karcinom je ograničen samo na endometrijum.
w iu juuuoiauijiuuu AA1V.111U1U piUU-llC UU 1/Z
miometrijuma. U le podstadijumu karcinom prodire preko 1/2 miometrijuma.
II stadijum. O ovom stadijumu se govori kada se karcinom širi na grlić materice. U Ha podstadijumu maligni proces zahvata endocervikalne žlezde. U Ilb podstadijumu maligni proces prodire u stromu grlića.
III stadijum. U III stadijumu maligni proces je probio zid materice i prešao na organe male karike. Ako se karcinom proširio na adneksa onda se radi o podstadijumu lila. U Illb podstadijumu se metastaze nalaze u vagini, dok u IIIc podstadijumu karcinom metastazira u pelvične i paraaor-talne limfne žlezde.
IV stadijum. UIV stadijumu karcinom je zahvatio okolne organe, mokraćnu bešiku i rektum, a postoje i udaljeni inplanti na organima izvan male karike. U IVa podstadijumu karcinom zahvata sluzokožu mokraćne bešike i/ili rektuma. U IVb podstadijumu karcinom daje udaljene metastaze u ingvinalne i/ili intraabdominalne žlezde.
Simptomi karcinoma endometrijuma Karcinom endometrijuma ne daje rane simptome. U preinvazivnom stadijumu nema nikakvih simptoma. Kada se jave prvi simptomi radi se već o invazivnom karcinomu. Najvažniji simptom je krvarenje. Svako neuredno krvarenje iz materice, kod žena u pretklimakterijumu ih u klimakteriju-mu, treba smatrati za karcinom endometrijuma, sve dok se ne dokaže suprotno. Žene koje su pre više godina izgubile menstruaciju, navode da su ponovo dobile menstruaciju. Drugi simptom je pojačano belo pranje u vidu iscetka ispranog mesa. Ovaj simptom je posebno značajan kod žena u senijumu, koje su u normalnim okolnostima skoro bez sekrecije. Kod žena u senijumu, zbog stenoze cervikalnog kanala, može da se razvije piometra ili hematometra. Bol je kasni simptom. Javlja se kada postoje metastaze u limfnim žlezdama, kostima i peritoneumu. Bolovi su tada intenzivni, a javlja se i gubitak u težini. Dijagnoza karcinoma endometrijuma Za postavljanje dijagnoze karcinoma endometrijuma koriste se ginekološki pregled, rektalni pregled, ekološki pregled po metodi Papanikolau i histološki pregled materijala dobi-jenog frakcionkanom eksplorativnom kiretažom. Kolposkopski se samo mogu isključiti druge promené na grliću koje mogu biti uzrok krvarenja. Definitivna dijagnoza se postavlja isključivo histološkim pregledom materijala dobijenog frakciomranom eKspiorativnom kiretažom. Kao dopunske metode služe nam rektoskopija i cis-toskopija.U diferencijalnoj dijagnozi dolaze u obzir: erozije na grliću, polip endometrijuma, endometritis, senilni kolpitis, karcinom grlića i vagine, miom i sarkom materice. Lečenje
Operativno lečenje predstavlja metod izbora u lečenju ovog karcinoma. Kod preinvazivnog stadi-juma sprovodi se samo operativno lečenje. Stadijumi I i U invazivnog karcinoma se operišu. U stadijumu Ia posle operacije se ne sprovodi zračenje. U stadijumima lb, Ic, IIa i IIb posle operativne terapije sprovodi se terapija jonizujućkn zračenjem. Vrsta operativnog zahvata zavisi od toga da li je proces zahvatio i grlić ih nije. Ukoliko se radi samo o karcinomu endometrijuma pri čemu grlić nije zahvaćen, radi se klasična histerek-tomija sa obostranom adneksektomijom. Ako je karcinom prešao na grlić radi se proškena abdom-inalna histerektomija. U odmaklim stadijumima bolesti sprovodi se samo terapija zračenjem. Obično se kombinuje transkutano sa endokavi-tarnim zračenjem. U ovim stadijumima sa dobro diferenehanim karcinomom, daju se i visoke doze gestagena. Kod slabo diferenekanih karcinoma u ovom stadijumu primenjuju se citostatici.
Sarkom materice
Sarkom materice (sarcoma uteri) je veoma maligni tumor vezivnog i mišićnog tkiva materice. Njegova pojava je retka, uglavnom u osoba starijih od 50 godina. Češći je na telu nego na grliću materice. Prema lokalizaciji na zidu materice den se na intramuralnu i endometrijalnu varijantu. Primarni intramuralni sarkom se javlja kao jasno ograničen tumor u zidu materice. Obično nema kapsulu. Ponekada difuzno infiltriše zid materice. Endometrijalni sarkom nastaje iz ströme endometrijuma. Može biti difuzan i ckkumskriptan. Lejomiosarkom je najčešći oblik sekundarnog sarkoma. Potiče od maligno degenerisanih ćelija miometrijuma. Fibromiosarkom potiče od maligno degenerisanih ćelija vezivnog i mišićnog tkiva materice. Opisani su slučajevi sarkoma na grliću kod mladih devojčica, u vidu grozdastih formacija koje ispunjavaju ćelu vaginu. To je tzv. botrioidni sarkom (sarcoma botryoides). Bolest je uvek smrtonosna.
Prvi simptom sarkoma materice je krvarenje, koje nije karakteristično. Ono je oskudno i uglavnom se javlja u sredini ciklusa (intermen-strualno krvarnje). U nekih pacijentkinja se javlja dugotrajni sukrvičasti iscedak. Od većeg dijagno stičkog značaja je veličina materice. Treba zapamtiti da je svako naglo povećanje materice u postmenopauzi uvek sumnjivo na sarkom. U odmaklim fazama bolesti javlja se i bol, a tada već postoje udaljene metastaze u jetri i plućima. Metastaze češće nastaju hematogenim putem, a rede limfnim putem. Uprkos svemu, dijagnoza se retko postavlja preoperativno, obično slučajno, histološkim pregledom materijala dobijenog eksplorativnom kiretažom. Posle operacije dijagnoza postaje jasna na preparatima odstranjene materice. Lečenje je operativno. Radi se klasična totalna histerektomija sa obostranom adnekse-ktomijom. Terapijski rezultati su slabi, što rezultira u neznatnom preživljavanju.