NOVOROĐENČAD KOJA SU IMALA POREMEĆAJE INTRAUTERUSNOG RASTA

Među brojnim faktorima koji određuju fetal­ni rast najznačajniji su individualni potencijal rasta (a) i funkcija posteljice (b). Rast ploda je najraniji i najpouzdaniji nespecifični klinički pokazatelj strukturno ili hronično poremećene intrauterusne sredine. Novorođena deca koja su tokom intrauiterusnog rasta delovanjem faktora rizika imala poremećaje u rastu i razvoju mogu biti telesno manje razvijena i uhranjena ili prekrupna i pregojena, zavisno od vrste faktora opasnosti, vremena njihovog javljanja i inteziteta delovanja. Poremećaji intrauterusnog rasta i razvoja svrstavaju ovu novorođenčad u grupu ugrožene novorođene dece sa visokim procentom perinatalnog morbiditeta i mortaliteta i deset puta učestalijom pojavom urođenih strukturnih, razvojnih anomalija vitalnih organa. Brojne stečene perinatalne neurološke komplikacije, kao i poremećaji biohemijskih i metaboličkih reakcija česti su u ovoj populaciji novorođenčadi i uslovl- “ jjavaju veliki procenat devijacija u daljem psiho- motomom razvoju. Obzirom da je rast ploda kontrolisan nasleđem i hormonom rasta i deca koja su srazmerno mala, slabije razvijena, i ona prekupna, odnosno prerazvijena, ako imaju takvu gensku strukturu, smatraju se zdravom decom.

Zastoj u intrauterusnom rastu

Deca zaostala u intrauterusnom rastu su novorođenčad čije se vrednosti antropometri­jskih parametara nalaze ispod 3. (strožiji kriterij •jum) ili 10. percentila (blaži kriterijum) na skali

antropometrijskih standarda za populaciju određene gestacijske starosti. Ova novorođenčad imaju 3-7 puta veću učestalost obolevanja i umi- ranja od novorođenčadi koja su imala normalan intrauterusni razvoj. Deca za zaostatkom rasta su obično visoka (dugačka), velike glave, ali mala za pretpostavljeni rok rađanja, izgladnela, motorno hiperaktivna i razdražljiva. Ovakvo novorođenče se označava kao neonatus hypotrophycus. Do poremećaja u rastu ploda i rađanja mršave hipotrofične dece najčešće dolazi u trudnoćama sa oboljenjima kardio-vaskularnog sistema, srčanim i bubrežnim oboljenjima, neregulisanim endokrinološkim oboljenjima, genetskim poremećajima ploda (genopatije), hromozom- skim aberacijama (hromozomo-patije) i drugim patološkim stanjima, bilo ploda bilo trudnice.

Ukoliko dođe do poremećaja intrauterusnog rasta posle 36. gestacijske nedelje, nastaje tzv. disharmonični, asimetrični zastoj u rastu ploda (nesrazmerni zastoj). U tom periodu posebno je ugrožena nutritivna (hranljiva) uloga posteljice, što se manifestuje smanjenjem ili potpunim prekidom porasta telesne težine ploda. Rast u vis­inu i uvećanje obima glave nisu ugroženi.

Kada se poremećaj intrauterusne sredine dogodi pre 36. gestacijske nedelje, remeti se i gradivna uloga posteljice. Pored smanjenog ili prekinutog porasta telesne težine, usporava se ili potpuno prestaje rast u visinu i povećanje glave. To je, dakle, harmonični ili simetrični zastoj u rastu, gde je novorođenče i telesno nerazvijeno i težinski neuhranjeno.

Opisani poremećaji rasta se ne smeju identi- fikovati sa genetski naslednim malim rastom, koji nema patološku osnovu.

Ubrzanje intrauterusnog rasta

Novorođena deca koja su za pretpostavljeni rok rađanja prerazvijena (prekrupna), pa čak i prede- bela, takođe imaju poremećaj intrauterusnog rasta. Vrednosti njihovih antropometrijskih parametra nalaze se iznad 90. percentila na grafikonu odgo­varajućeg normativa. U ovoj grupi je 7-12 puta veća učestalost pojave malformacija organa i organskih sistema u poređenju sa novorođenom decom koja su se razvijala u optimalnoj intrauterusnoj sredini i na rođenju imala očekivanu porođajnu težinu.

Prekrupno i ugojeno novorođenče, preveliko za datum rađanja označavamo kao neonatus hypertrophycus. Najčešće takvo dete rađaju majke sa neregulisanim gestacijskim dijabetesom (Šećeina bolest koja se javlja i traje u trudnoći).