Karcinom (rak) jajnika i materice, lečenje, dijagnoza i preživljavanje

Po učestalosti svih malignih tumora karcinom jajnika se nalazi na petom mestu, dok je u ukupnoj smrtnosti žena od raka polnih organa rak jajnika na prvom mestu. Uzrok ovako visokoj smrtnosti jeste kasno otkrivanje tumora zbog nespecifičnih simptoma i brze maligne invazi­je. Karcinom jajnika češći je u starosti, a kao rizičnijim populacionim grupama smatraju se žene koje nisu rađale, rađale su kasno, ili imaju odloženu menopauzu. Postoje drugi navedeni rizikofaktori, kao što su povezanost pojave tumora sa većom konzumacijom mleka, življenjem u severnijim (hladnijim) predelima i slično.

Klinička slika je nespecifična: javljaju se umereni bolovi u trbuhu, nadutost trbuha, poremećaj varenja i mokrenja, opstipacija, anemi­ja… Pošto je tumor češći u postmenopauzalnom dobu, menstrualne tegobe su nekarakteristične. Krvarenje tokom menopauze može da bude znak tumora – usled proizvodnje hormona iz ,,probuđenog^s‘jaj­nika.

Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, klasičnog-gineko- loškog pregleda, ultrazvučnog pregleda, određivanja tumorskih marke- ra (Ca 125) i izvođenjem CT snimanja male karlice.

Karcinom jajnika se grubo deli u četiri stadijuma: prvi stadijum je tumor ograničen na jajnike. U drugom stadijumu postoji širenje tumora na druge pelvične strukture. U trećem stadijumu prisutne-su mikroin- vazije izvan male karlice (u peritoneum i limfonoduse), dok u četvrtom stadijumu postoje udaljene metastaze, u jetru i druge organe.

Totalna histreroadneksektomija i uklanjanje tumorskih masa pri- menjuju se kod svih bolesnica, osim kada je tumor otkriven u početnim stadijumima kod žena koje još žele da rađaju. Hemoterapija i medika- mentozna terapija dopunske su metode lečenja. Zbog relativno kasnog otkrivanja tumora, prosečno petogodišnje preživljavanje kod karcinoma jajnika je oko 35%.

Endometrijalni karcinom je dosta čest ginekološki tumor, na tre­ćem mestu iza raka grlića materice i jajnika. Javlja se najčešće kod žena u menopauzi kao posledica duže izloženosi estrogenima (korišćenje kon- taceptivnih pilula u premenopauzalnom periodu i estrogenskih lekova u perimenopauzi i postmenopauzi), a obično se karakteriše krvarenjem i en- dometrijalnom hiperplazijom. Nulipare imaju veći rizik od dobijanja ovog karcinoma. Pored ovoga i izloženosti estrogenima, kao treći najvažniji rizi- kofaktor navodi se gojaznost.

Staging je kompleksan, ali razlikuju se gruba četiri stadijuma: u prvom stadijumu tumor je ograničen na endometrijum i miometrijum, u drugom stadijumu zahvata grlić, u trećem stadijumu se širi na jajnike, pelvične lim- fonoduse ili na vaginu, dok u četvrtom stadijumu daje udaljene metastaze, ili invadira bešiku i/ili debelo crevo. Dijagoza se postavlja histopatološki posmatranjem tkiva dobijenog kiretažom. Lečenje je najčešće hirurško, totalnom histerektomijom, sa adneksektomijom. Hemoterapija, radiotera- pija i hormonska terapija (progesteroni i antiestorgeni) jesu pomoćne-do- punske metode lečenja. Zbog ranog otkrivanja (preko 75% tumora otkrije se u prvom stadijumu) i procenat petogodišnjeg prežiljavanja je veliki (od 75-95%). Kod četvrtog stadijuma procenat petogodišnjeg preživljavanja je samo 5%.