Karcinom (rak) grlića materice, uzroci, dijagnoza, lečenje, terapija i preživljavanje
Drugi najčešći karcinom kod žena, posle raka dojke. Veoma čest u našoj zemji, u porećenju sa incideneom u razvijenim zemljama zapada. Kao glavni uzročnik karcinoma grlića materice u poslednje Vreme je prepoznat humani papiloma virus (HPV) primarno seksualno prenosiva infekcija. Treba reći da je teorijski moguće i prenošenje HPV preko upotrebe zajesničkih toaleta, istina jako retko, ali dokazano – o čemu treba infor- misati osobe kojima je saznanje o HPV infekciji bračnog partnera može ponekad automatski dokaz neverstva,
DNK virusa HPV detektovan je u preko 90% skvamoznih intraepiteli- jalnih lezija (SIL), koje su prekancersko stanje epitela cerviksa. Serološko i PCR DNK (polimerasa-chain-reaction) dokazivanje HPV infekcije je skupa metoda, pa se HPV infekcija dokazuje pre svega indirektno, traženjem kondiloma, Papanikolau testom i kolposkoskom metodom. l(očeno je da mnoge HPV infekcije spontano nestaju, pa se mora razumeti da HPV infekcija nije nužno početak evolucije karcinoma, a takođe, moraju se uzeti u obzir č drugi onkogeni faktori u nastanju karcinoma grlića materice. Među prepoznatim rizikofaktorima jesu rano počinjanje sa polnim odnosima, kada je sluzokoža cerviksa još uvek nepripremljena, zatim promiskuitet, multiple trudnoće, pušenje i nekontrolisana upotreba oralnih kontraceptrva.
U starijoj literaturi često je pominjana manja incidenca raka grlića materice kod žena muslimanskih i jevrejskih zajednica. Smatra se da je usled obrezivanja muškaraca ovih etničko-religijskih grupa smanjena ekspozicija žena smegmi, koja se sakuplja pod prepucijumom neobrezanih muškaraca i verovatno je izvor HPV infekcija. Elektivna cirkumcizija dečaka na rođenju, pored anti-HPV vakcine (Cardasil) za devojke starosti 9-25 godina (a možda i za starije, sa napretkom u istraživanju dejstva vakcine), metodi su prevencije razvoja karcinoma grlića materice, udruženi, naravno, sa intenzivnim zdravstveno-vaspitnim radom, odnosno seksualnim vaspitanjem.
S obzirom da je rak grlića materice podmukla bolest i da su simptomi kao što su dispareunija, metroragija i slično, obično odsutni, ili se javljaju tek u odmaklim fazama bolesti, skrining Papanikolau metodom je najvažnija metoda: u ranom otkrivanju intraepitelnih lezija Hi početnih malignih promena. Rutinsko citološka ispitivanje vaginalnog i cervikalnog se- kreta po Papanikolau metodi izvodi se u ginekološkim ordinacijama, mada se na zapadu ispitivanje vaginalnog sekreta i uzimanjje uzoraka za Papanikolau ponekad izvodi i u ordinacijama lekara opšte medicine – porodičnog lekara. Nalazi Papanikolau pregleda predstavljeni su na sledećoj tabeli, sa protokolom daljih dijagnostičkih postupaka:
Grupa 1 | nema tragova patoloških ćelija | nije potrebna dopunska dijagnostika |
Grupa II | atipične ćelije, najverovat- nije od upala ili erozija | nije potrebna dopunska dijagnostika |
Grupa III | ćelije suspektne na mali- gnitet (megakariocitoza, anizokariocitoza…}; razlikuju se tip ,,low squamous intraepitelial lesion®, LSIL, koji ne zahteva kolposko- piju, i ,/high squamous intraepitelial lesion”, HSIL, kod koga se odmah radi kolposkopija | Potrebno je ponoviti pregleS, evgrijjalno^asll llfergSK probu prebojavanja jodom, koji se upija u glikogenom bogate zdrave ćelije, a ne ulazi u atipične ćelije. U slučaju perzistiranja promena posle mesec dana ili pronalaska HSIL, radi se kolposkopija sa eventualnom konizacijom |
Grupa IV | Pouzdano uočene maligne ćeffjš fm | Obavezna kolposkopija, a po tom i konizacija ili dijagnostiška kiretaža, eventualno i paralelna CT ili MR eksploracija, uz prethodni ginekološki UZ pregled. |
Grupa V | Veliki broj malignih ćelija |
Staging potvrđenih karcinoma vrši se prema TNM ili klasifikaciji od nultog preko I do IV stadijuma. Nulti stadijum odgovara karcinomu ,,in situ”, i kod njega je metoda lečenja konizacija, elektrokauterizacija, laser ekscizija ili krioterapija. Smatra se da je ovo izlečenje stoprocentno.
Stadijum I podrazumeva tumore unutar cerviksa, i, zavisno od njihove veličine, lečenje se svodi ili samo na radikalnu histerektomiju ili i na bra- hioterapiju (lokalnu radioterapiju). Kod invanzivnih karcinoma (IIB, III i IV) radi se radioterapija u kombinaciji sa hemoterapijom. Stadijum II podrazumeva invaziju tumora van grlića, ali ne i izvan male karlice i ne na donju trećinu vagine. Stadijum III označava tumore koji stižu do zidova male karlice, silaze na donju trećinu vagine ili izazivaju hidronefrozu. Konačno, stadijum IV predstavlja tumore sa izlaskom van male karjice, širenjem na mukozu rektuma ili mokraćne bešike, ili davanjem udaljenih metastaza.
Postiradijacione adhezije i oštećenja sluzokože mokraćne bešike i kolona mogu da daju česte tegobe i poremećaje defekacije i uriniranja kod pacijentkinja.
Prognoza petogodišnjeg preživljavanja kreće se od preko 90% za pacijentkinje lečene u stadijumiu I, do ispod 30% za pacijentkinje čije je lečenje započeto kod raka u stadijumu IV.
