Šta je koarktacija aorte (coarctatio aortae)?

Koarktacija aorte je kongenitalna malformacija (urodjena mana) koja predstavlja oko 6% svih urođenih srčanih mana. Koarktacija aorte predstavlja suženje lumena aorte koje se nalazi nakon duktus arteriozusa, u blizini potključne arterije. Veoma retko, koarktacija se nalazi na nižim segmentima aorte. Suženje lumena aorte nastaje usled zadebljanja zida, na račun srednjeg (mišićnog) sloja. U odnosu na duktus arteriozus, postoje tri tipa, preduktalna, duktalna i postduktalna koarktacija aorte.

Koarktacija se može javiti samostalno, kao izolovana mana, ili zajedno sa drugim manama, poput ventrikularnog septalnog defekta, dvolisne aortne valvule, trikuspidne stenoze, tetralogije Falloot… Koarktacija aorte se nalazi često kod osoba koje boluju od Tarnerovog sindroma.

Zašto se javlja koarktacija aorte nije u potpunosti poznato, ali postoje brojne pretpostavke, poput promena u toku krvi i zaostalom tkivu duktusa arteriozusa. Nekada, izloženost majke tokom trudnoće odredjenim faktorima, poput alkoholu, drogama, ali i infekcija rubeolom, zračenju mogu da doprinesu njegovoj pojavi. Takodje se spominje i genetska predispozicija, ali nije jasan mehanizam prenošenja. Koarktacija aorte u velikoj meri doprinosu opterećenju leve komore što izaziva popuštanju srca tokom dugogodišnjeg bolovanja.

Statistički podaci pokazuju da je koarktacija aorte česta i da se javlja na 7 % svih urodjenih mana srca. Ne postoji rasna predilekcija za koarktaciju aorte, a osobe muškog pola oboljevaju češće od osoba ženskog pola. Najveći broj dijagnostikovanih slučajeva su deca do pet godina starosti.

Kako se manifestuje koarktacija aorte?

Kliničke manifestacije koarktacije aorte zavise od stepena suženja lumena aorte.

Prvi znak koji se javlja je povećanje arterijskog pritiska na rukama i smanjenje arterijskog pritiska na nogama.

Često se javlja glavobolja, bolovi u grudima i krvarenje iz nosa (epistaksa) kod dece. Zbog niskog krvnog pritiska u nogama, mogu se javiti bolovi prilikom napora (klaudikacije).

Arterijski puls na rukama je značajno veći od pulsa na nogama. Retko se dijagnoza postavlja nakon gubitka svesti, šloga (zbog povećanog pritiska) i perzistente glavobolje.

U najvećem broju slučajeva, nalaz je slučajan, prilikom sistematskih pregleda dece.

Kod odojčadi, postoje teškoće tokom ishrane, ubrzan rad srca, problemi sa disanjem, letargija, crvenilo lica i plavičasta prebojenost kože nogu.

Komplikacije koarktacije aorte su posledica povišenog arterijskog pritiska, poput aneurizmi arterija na mozgu, krvarenja u moždanim strukturama i disekcija aorte, a hronične su opterećenje mišića leve komore i popuštanje srca sa svim simptomima.

Kako se postavlja dijagnoza koarktacije aorte?

Dijagnoza se postavlja se na osnovu anamneze i kliničke slike sa objektivnim pregledom.

Razlika u nivou pritiska i kvalitetu pulsa izmedju ruku i nogu je glavni dijagnostički kriterijum na osnovu koga se sumnja na ovo stanje.

Rutinski se radi laboratorijski testovi poput krvne slike, biohemije i nivoa elektrolita kako bi se isključio drugi uzrok postojanja povišenog krvnog pritiska.

Rendgenski snimak grudnog koša pokazuje uvećanje srca, nakupljanje tečnosti u plućima, a preporučuje se i ultrazvučni pregled srca radi utvrdjivanja postojanja udruženih anomalija i eventualnih komplikacija.

EKG (elektrokardiografija) pokazuje povećanje leve komore, a definitivna dijagnoza se postavlja kateterizacijom srca koja pokazuje suženje na odgovarajućem segmentu aorte.

U poslednje vreme, često se koristi i NMR (nuklearna magnetna rezonanca) angiografija.

Kako se leči koarktacija aorte?

U ranim stadijumima, lečenje se sastoji od terapije visokog krvnog pritiska i smanjivanja opterećenja srca (ordiniranje diuretika, pozitivnih inotropa, beta blokatora, jer je uvek bolje pacijenta stabilizovati pre operativnog lečenja, pa je i prognoza operativnog lečenja bolja.

Definitivno lečenje je u domenu kardiohirurga i podrazumeva isecanje suženja  i eventualno umetanje veštačkog krvnog suda, ili umetanja patcha.

Idealno vreme za izvođenje operacije je između 3. i 6. godine starosti uz obaveznu prethodnu stabilizaciju hemodinamskih parametara pacijenta.

Na žalost kod malog brroja pacijenata, dolazi do ireverzibilnog (nepovratnog) oštećenja srčanog mišića, usled kasno postavljene dijagnoze, pa dolazi u obzir i transplantacija srca kao metod lečenja, pored pomenutih metoda.

U tim stadijumima, često postoji i trajno povećanje krvnog pritiska zbog promena na bubrezima.