Šta je rak (karcinom) debelog creva?
Karcinom debelog creva predstavlja jedan od najčešćih oblika karcinoma kod ljudi uopšte. Takodje, u pitanju je najčešći karcinom na organima gastrointestinalnog trakta, što se dovodi u vezu sa funkcijom i anatomijom debelog creva.
Brojni su faktori rizika koji se dovode u vezu sa karcinomom debelog creva, počev od genetske predispozicije, dejstva faktora spoljašnje sredine, sve do zapaljenskih promena na debelom crevu. Pacijenti koji boluju od porodične familijarne polipoze imaju rizik zod oko 10% da razviju ovaj oblik karcinoma, do se kod obolelih od Linčovog sindroma, ovaj rizik kreće i do 40% (pored karcinoma debelog creva, povećan je rizik i od karcinoma endometrijuma i karcinoma na urinarnom sistemu).
Postoji tesna povezanost pušenja, konzumiranja alkohola, gojaznosti i sedetornog načina života, kao i ishrana sa pojavom karcinoma debelog creva. Konzumiranje velikih količina crvenog mesa, suhomesnatih proizvoda, masti životinjskog porekla i unošenje male količine vlaka i ishrani je povezano za većim rizikom od karcinoma kolona.
Zapaljenska oboljenje creva, poput ulceroznog kolitisa i Kronove bolesti su povezane sa nešto većom incidencom od karcinoma kolona.
Stadijumi karcinoma kolona su Tx-ne može da bude procenjeno, Tins- tumor ograničen ansluzokožu, T1-tumor probija sluzokožu, do submukoze, T2-tumor probija submukoze do mišićnog sloja creva, T3-tumor probija mišićni sloj do seroze, T4-tumor probija ceo zid creva, T5-tumor se širi na ostale organe i tkiva, Nx-ne može da bude procenjeno postojanje metastaza u linfnim čvorovima, N0-ne postoje metastaze, N1-zahvaćen je samo jedan linfni čvor, N2-postoje metastaze u dva, ili više čvprpva, M0-ne postoje udaljene metastaze, M1-postoje udaljene metastaze.
Statistički podaci pokazuju da je tokom 2003. godine, broj novoobolelih od ovog karcinoma bio oko 900 000, a da je broj umrlih, u čitavom svetu, iznosio gotovo pola miliona ljudi. Postoji rasna predilekcija u smislu veće pogodjenosti pripadnika crne populacije, dok je zastupljenost medju polovima jednjaka. Prosečno vreme kada se boelst javlja je oko 60 godina, mada se može javiti bilo kada tokom života.
Kako se manifestuje karcinom kolona?
- zbog veoma čestih preventivnih pregleda, kod velikog broja pacijenata bolest se otkriva u ranim stadijumima,, pa ne postoje nikakvi simptomi i znaci
- moguća je poajva krvi u stlici, ili razvoja anemije (malaksalost, umaranje, bledilo lica, lupanje srca)
- čest je gubitak apetita, telesne težine, umaranje i malaksalost
- bolovi nisu specifični, kako po lokalizaciji, tako i po intenzittetu
- moguća je pojava smenjivanja vetrova, proliva i zatvora
- retko se može napipati masa unutar trbuha, uvećana jetra (hepatomegalija) i evidentirati slobodna tečnost u trbuhu
- kod zapostavljanih slučajeva može da dodje do opstrukcije creva za perforacijom, izlivanjem crevnog sadržaja, pojave peritonitisa i sepse
Kako se postavlja dijagnoza karcinoma kolona?
Kako se leči karcinom debelog creva?
Lečenje karcinoma debelog creva obuhvata radikalno hirurško odstranjivanje dela creva na kojoj se tumor nalazi sa kreiranjem stome. Upotrebaljava se hemioterapija, radijaciona i imunološka terapija i zavistnosti od stadijuma bolesti.
Ishrana treba da bude bogata prirodnim vlaknima, što je neuporedivo bolje od zapadnjačke ishrane gde su vlakna pridodata kao suplement. Preporučuje se uzimanje najmanje pet porcija svežeg voća (južno vo}žće, jabuka, kruška, šljiva) i povrća dnevno.
Preporučuje se smanjeno uzimanje crvenog mesa, najviše tri puta nedeljno i uzdržavanje od unosa iznutrica i suhomesnatih proizvoda. Preporučuje se često uzimanje ribe i živinskog mesa kao izvora belančevina životinjskog porekla.
Primarna prevencija podrazumeva preporuku da se održava telesna masa tokom celog života u rasponu BMI (body mass index) od 18-25. Preporučuje se umereno fizičko vežbanje najmanje tri puta nedeljno. Sekundarna prevencija karcinoma debelog creva predstavlja polipektomiju.
Polipektomija benignih tumora debelog creva smanjuje rizik za nastanak karcinoma debelog creva za 76-90% od očekivanog.
