Salmoneloza (bakterija Salmonela i lečenje)

Salmoneloze su oboljenja uzrokovana bilo kojim serotipom Salmonella sa izuzetkom S.typhi i S.paratyphi. Oko 2000 različitih serotipova i vari­janti su potencijalno patogeni za životinje i čoveka.

Salmonele su velika grupa gram-negativnih bacila iz familije Enterobacteriaceae. Ovi mikroorganizmi se često mogu izolo­vati iz prirodnih slatkih i slanih voda, kao i iz hrane.

Većina salmonela obitava u većem broju različitih domaćina. Tipizacija se vrši na osnovu atigenske strukture. Većina salmonela poseduje flagele, tako da se može određivati posebno flagelarni (H) a posebno somatski (0) antigen.

Salmoneloze spadaju  u zoonoze, pošto je njihov najčešći domaćin životi­nja, mada i ljudi mogu biti stalni izvor samonela, kao što je to slučaj sa kliconošama koje luče salmo­nele sa stolicom, a primarno mesto njihovog raz­množavanja je najčešće žučna kesica. Salmonele se mogu prenositi prljavim rukama, muvama, konta­miniranom hranom i vodom, fecesom (stolicom) i povraćenim sadržajem. Bolest se može javljati spora­dično i u vidu manjih ili većih epidemija. Najčešći izvor epidemija su životinjski produkti (jaja, meso, posebno živinsko, mleko i mlečni proizvodi). Pored domaćih životinja (živine – posebno patki, svinja, goveda i ovaca) kao tradicionalnog izvora salmonela, značajnu ulogu u transmisiji salmonela mogu imati i kućni ljubimci (kornjače, gušteri, hrčci, psi, mačke), izgleda da čak i bubašvabe mogu biti prenosioci salmonela. Infekciji su najpodložnija mala deca, uzrasta do 5 meseci, zbog nezrelog imuniteta,ali istarije osdobe, kao imunodeficijentni. Najčešće izolovane salmonele iz humanog materijala su S.enteritidis, S.tvphimurium, S.heidelberg, S.nesport i S.hadar.

Klinička slika

Kod infekcija salmonelama razlikuje se 5 kliničkih sindroma:

1. Gastroenteritis (Toxiinfectio alimentaris) -javlja se u oko 75% salmoneloznih infekcija.
2. Bakteriemija sa ili bez gastrontestinalnih poremećaja, vida se u oko 10% inficiranih.
3. Tifoidni oblik se vida u oko 8% inficiranih.
4. Septični oblik – sa septičnim metastazama u raznim tkivima i organima i posledičnim oboljenjima ( meningitis, osteomijelitis, artritis itd.) javlja se u oko 5% inficiranih.
5. Kliconoštvo kao asimptomatski oblik bolesti -nastanku kliconoštva pogoduju poremećaju bilijarnog trakta (najčešće kalkuloza-kamenci), kao i urinarnog trakta (nefrolitijaza).

Gastroenteritis (Toxiinfectio alimentaris) je najčešći klinički oblik salmonelozne infekcije. Inkubacija najčešće iznosi 6-48 časova, mada može trajati i 7-12 dana. Početne tegobe su u vidu mučnine, povraćanja, grčeva u trbuhu i pojave proliva. Proliv je praćen povišenom temperatu­rom i traje obično 3-4 dana. Bolovi u trbuhu su lokalizovani paraumbilikalno (oko pupka) ili u donjem des­nom delu trbuha i obično su tišteći, sa povremenim pojačavanjima uz burnu peristaltiku. Stolice su veoma obilne, tečne ili kašaste, smrdljive, zelenkaste.

U slučaju masivnih infekcija, kada se u organizam unese veliki broj salmonela, može se javiti sindrom sličan koleri, sa jako obilnim, vodenim stolicama. Kod infekcija S. enteritidis, pošto ona naseljava kolon, javiće se stolice kao kod dizenterije, sa krvlju i sluzi.

U principu, ukoliko je infekcijom zahvaćen i kolon (debelo crevo), prolivi duže traju, obično oko 10 do 15 dana, čak i kada se bakterije izgube iz stolice.

Na pojavu septičnog oblika bolesti najčešće ukazuju perzistentna temperatura, pogoršanje opšteg stanja pacijenta, te pojava simptoma i . znakova oboljenja drugih organa (meningitis, ostemijelitis, artritis itd.).

Neka oboljenja i stanja povećavaju rizik od pojave salmonelozne infekci­je: ahlorhidrija, anemija srpastih ćelija, malarija, limfomi, leukoze, stanja imunodeficijencije (AIDS, lečenje kortikosteroidima, citostaticima, zračenje itd.).

Kako se postavlja dijagnoza?

Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike,   epidemioloških   podataka   i   izolacije salmonele iz stolice i drugih tkiva i kultura – slučaju bakterijemije ili sepse iz kr i, odnosno punktata kod formiranja apscesa i gnojnih kolekcija.

Pošto je elirninacija salmonela stolicom intermitentna, potrebno je uzeti više uzoraka za koprokulturu.

Dijagnoza salmoneloznog gastroenteritisa je rela­tivno laka, ali problem mogu predstavljati forme sa bakterijemijom, kada jedini znak infekcije može biti porast telesne temperature, odnosno kada se bolest javlja u vidu “febrilnosti nejasne etiologije”.

Diferencijalno dijagnostički dolaze u obzir dve grupe bolesti, hirurška oboljenja i bolest druge etiologije.

Kako se leče salmoneoloze?

Od antimikrobne terapije preporučuje se primena ampicilina ili trimetoprim-sulfametoksazola. Međutim, sve je češća rezistencija na ova sred­stva (rezistencija se kreće od 10 do 45 %). Veoma efikasni su i hinolonski preparati, posebno ciprofioxacin.