Enterovirusne infekcije (virusna oboljenja organa za varenje)
Enteroviroze su akutna infektivna oboljenja koja se mogu manifestovati simptomima i znacima infekcije mnogih tkiva i organa, mada se većinom radi o asimptomatskim infekcijama različitim serotipovima enterovirusa.
Enterovirusi pripadaju familiji pikornavirida (Picornaviridae) kojoj, prema najnovijoj klasifikaciji, pripadaju i aptovirusi, rinovirusi, kardiovirusi, heparna virusi (za sada je u ovoj grupi samo virus hepatitisa A).
Enterovirusi su mali RNK virusi, promera oko 30 nm (nanometara). Glavno mesto razmnožavanja enterovirusa je digestivni trakt čoveka, po čemu su i dobili ime. Acidostabilni su (otporni na kiseline), sto omogućava njihovo “preživljavanje” u kiseloj sredini želudačnog sadržaja, a potom širenje na delove digestivnog trakta, gde se i najintenzivnije razmnožavaju.
Na osnovu antigenskih svojstava i patogenog efekta, grupa enterovirusa je podeljena u pod-grupe poliovirusa (polioviruses), koksaki virusa (Coxsackie viruses) A i B, ehovirusa (echoviruses).
Enterovirusi su rasprostranjeni po čitavom svetu, a učestalost infekcija zavisi od godišnjeg doba, geografske distribucije, uzrasta i socioekonomskog statusa populacije. U umerenom klimatskom pojasu enterovirusne infekcije se uglavnom javljaju u letnjim i jesenjim mesecima. Najčešće obolevaju deca predškolskog i školskog uzrasta. Najveći rizik obolevanja imaju deca iz nižih socijalnoekonomskih slojeva, što se objašnjava prenaseljenošću, lošom higijenom i mogućnošću fekalne kontaminacije.
U takvim uslovima moguća je istovremena infekcija sa više serotipova enterovirusa.
Infekcije enterovirusima se prenose fekalno-oralnim, a znatno ređe respiratornim putem, pošto se enterovirusi mnogo duže izlučuju iz digestivnog nego iz gornjih partija respiratornog trakta.
Enterovirusi su dokazani i kod muva, komaraca, pasa i mačaka, ali širenje infekcije ovim posrednicima nije poznato. Indeks kontagioznosti za osobe iz najbližeg kontakta je 90-100% za divlje sojeve poliovirusa, 75% za koksaki viruse i oko 50% za ehoviruse, pošto se oni najkraće izlučuju fecesom.
Oko 95% infekcija izazvanih divljim sojevima poliovirusa i oko 50-80% nonpolio enterovirusnih infekcija su asimptomatske. Zbog toga je teško utvrditi tačnu prevalencu ovih infekcija, kao i inkubacioni period bolesti koji se najčešće kreće od 2 do 14 dana. Period zaraznosti je potencijalno veoma dug, ali je kontagioznost najveća u početku bolesti, u vreme maksimalne ekskrecije virusa respiratornim sekretom i fecesom.
Nastanak epidemija enterovirusnih infekcija se objašnjava prisustvom veoma kontagioznih sojeva virusa (epidemijski sojevi) i velikim procentom neimunih osoba. Epidemije mogu nastati i kada se određeni serotip enterovirusa “ustali” u digestivnom traktu, što onda smanjuje mogućnost replikacije drugim serotipovima zbog fenomena interference virusa. Posledica ovog fenomena je nedostatak imuniteta na ove druge serotipove i mogućnost nastanka epidemija izazvanih ovim serotipovima.
Infekcija kod ljudi najčešće nastaje kao posledica ingestije sadržaja kontaminiranog fecesom, a zatim se virus vezuje za osetljiva tkiva farinksa i donje delove creva. Precizno mesto ulaska virusa i mesto primarne replikacije nisu definitivno utvrđeni.
Nakon razmnožavanja u ovim tkivima, dolazi do prelaska virusa u cirkulaciju. Nastaju prva, “mala viremija” i diseminacija virusa u retikuloendotelna tkiva jetre, slezine, kostne srži i dubokih limfnih čvorova.
Kod supkliničkih infekcija, koje su i najčešće, na ovom nivou replikacija virusa prestaje ili je prekidaju imuni mehanizmi domaćina i nastaju serotip specifična antilela.
Međutim, kod malog procenta inficiranih osoba nastavlja se replikacija enterovirusa, a potom dolazi do njihovog ponovnog prodora u cirkulaciju i nastaje druga, “velika viremija” i diseminacija virusa u mišiće, miokard i centralni nervni sistem CNS.
