Maligni melanom (melanoma malignum) – rak kože, dijagnoza, terapija i preživljavanje
Najveći broj meianoma su kožni melanomi. Pored njih, mnogo redi su intraokularni melanomi, melanomi poreklom od memninga, digestivnog trakta, konjuktiva… Oko 50% kožnih meianoma potiče iz pigmentnih nevusa, dok je ostatak poreklom iz bazalnog epidermnog sloja melanocita. Najpoznatiji faktor rizika je izlaganje UV zracima sunca. Drugi faktori rizika su displazični nevusi podložni povredama, ukupan broj nevusa preko 50, osetljiva svetla koža (kod crnaca su melanomi mnogo ređfgr porodična istorija meianoma…
Prema poreklu, širenju i lokalizaciji razlikuju se četiri tipa meianoma:
|
U dijagnostici meianoma za lekare opšte medicine je korisna ABCDE- -memoformula, kojom se pamte elementi na osnovu kojih se procenjuje potencijalna malignost uočenih pigmentnih promena:
A | Asimetry, asimetrija promene |
B | Border irregularity, nepravilnost ivica |
C | Color, promena boje |
D | Dimensions, dijametar veći od 5mm |
E | Enlargement, uvećanje promene |
Za dijagnostikovanje se inicijalno koristi dermatoskopija, ali se precizna dijagnoza dobija samo ekscizionom biopsijom, alternativno, ponekad se vrši biopsija najbližih limfonodusa – sentinel node biopsy (biopsija no- dusa „stražara”).
Staging melanoma se vrši prema debljni tumora i zahvatanju slojeva kože (u klasičnih pet stadiijuma po Clark-u), Debljina, egzulceriranost i invazivnost osnov su za sledeći staging sistem i izbor terapije:
|
U lečenju se može primeniti hemoterapija. Melanomi su dugo vremena označavani kao radiorezistentiii tumori, U novije vreme se uvodi adjuvantna „hipofrakciona” radioterapija, koja poboljšava ishod operativnog lečenja.
Petogodišnje preživljavanje najviše zavisi od debljine meianoma. Sle- deća tabela prikazuje procenat preživljavanja u zavisnosti od debljine primarne lezije (podela prema Breslow-u):
< 0,75mm | 98-100% |
0,76-1,5mm | 90-95% |
1,51-4,0mm | 50-85% |
> 4,0mm | max. oko 40% |
Zbog karakteristike meianoma da brzo metastazira, smatra se da pi- gmentne nevuse i druge pigmentne promene na koži ne treba direktno incidirati, niti na drugi način iritirati. Sama incizija može da dovede do diseminacije malignih ćelija.
