Giht (Arthritis urica)

Giht ili uratni artritis predstavlja metaboličko oboljenje zglobova koji je posledica hiperurikemije i hiperuratemije (visokog nivoa mokraćne kiseline) nastale zbog genetski uslovljenog enzimskog poremećaja u metabolizmu purina. Giht se karakteriše akutnim epizodama artritisa sa recidivima i posledičnom nefrolitijazom ili uratnom nefropatijom (talog urata u meduli bubrega). Ova bolest se deli u dve grupe:

1. primarni giht: nastaje zbog hiperuratemije nepoznatog uzroka ili urođene greške u metabolizmu purina,

2. sekundarni giht: nastaje zbog hiperuratemije poznatog uzroka u okviru bolesti i stanja u kojima je povećano stvaranje ili smanjeno izlučivanje mokraćne kiseline.

Najčešće se javlja kod muškaraca posle četvrte decenije ( u 95% slučajeva), a veoma retko kod žena (5% slučajeva) jer su hormonski zaštićene delovanjem estrogena.

Hiperuratemija je ključni biohemijski nalaz u gihtu, čiji je uzrok najčešće nepoznat. Mokraćna kiselina je krajnji produkt metabolizma purina a purini potiču iz hrane, iz metabolizma nukleinskih kiselina u ćelijama ili nastaju biološkom sintezom. Povećana količina mokraćne kiseline može nastati ili zbog njenog povećanog stvaranja ili zbog smanjenog izlučivanja. U većine bolesnika sa gihtom postoje oba pomenuta poremećaja. U krvi se mokraćna kiselina nalazi u obliku mononatrijum-urata. Nije još objašnjeno zašto urati imaju poseban afinitet prema zglobovima.

Koji su simptomi gihta?

Bolest počinje iznenada, naglo, obično noću, sa veoma jakim bolovima u zglobu, zbog čega se bolesnik boji svakog dodira, pa i dodira pokrivača. Artritis je u početku monoartikularan (zahvata jedan zglob) i najčešće zahvata zglob palca. Zglob je otečen, zategnute, sjajne kože, purpurno-crvene boje. Zbog izražene zapaljenske reakcije u zglobu se mogu javiti jeza, groznica i povišena temperatura. Zapaljenski proces dostiže maksimum za 24 sata, traje nekoliko dana do dve nedelje i zatim potpuno prolazi. U periodu remisije (period mirovanja bolesti) bolesnik nema nikakve zglobne promene, a u krvi postoji hiperuratemija. Sledeći atak bolesti se javlja najčešće u prvoj godini posle prvog napada. Postoji više provocirajućih faktora akutnog artritisa: gurmanski obroci, alkohol, hirurška intervencija, povreda, naglo mršavljenje, lekovi. Ukoliko bolest duže traje, vremenski intervali između recidiva su sve kraći, a povećanjem broja recidiva povećava se i broj zahvaćenih zglobova. Vremenom nelečena bolest prelazi u hronični stadijum koji se karakteriše prisustvom potkožnih i kostnih tofusa-hronična uratna artropatija. Tofusi predstavljaju ognjišta istaloženih urata nakon više godina nelečene bolesti u hrskavici, sinoviji zglobova, burzama, tetivama, na prstima šaka, na kolenu i na ušnim školjkama. Urolitijaza (bubrežni kamenčići) najčešće prethodi prvom napadu gihta, a njihovom nastanku pogoduje visoka koncentracija mokraćne kiseline u urinu. Uratna nefropatija se ispoljava posle više godina, ali je u početku nezapažena zbog klinički blagih simptoma, a zatim polako napreduje i dovodi do bubrežne insuficijencije koja je uzrok smrti oko 18-25% bolesnika sa gihtom.

Kako se postavlja dijagnoza?

U krvi je stalno prisutna povećana koncentracija mokraćne kiseline, koja može biti povećana i u urinu. U toku akutnog napada prisutni su i nespecifični znaci akutnog zapaljenja (povišena sedimentacija, pozitivan C- reaktivni protein, povećan broj leikocita), a radiološki se vidi otok mekog tkiva oko zapaljenog zgloba. Sinovijska tečnost dobijena iz zapaljenog zgloba izgleda veoma zamućeno zbog velikog broja leukocita,a pod mikroskopom se vide kristali urata. Specifične radiološke promene za giht vide se kasno, u hroničnom stadijumu. Prvo se mogu videti ciste, zatim uzure i destruktivne promene tipa resorpcije kosti. Osim na nožnom palcu, ove promene se mogu videti i na drugim zglobovima stopala. Tipična promene je znak „udice“ na nožnom palcu. Siguran dokaz gihta je dokaz kristala mononatrijum-urata u sinovijskoj tečnosti ili tofusima.

Kako se leči giht?

U lečenju gihta treba odvojiti lečenje artritisa od lečenja hiperuratemije. Lečenje artritisa početi što pre, jer će se simptomi smiriti ranije. Treba dati maksimalnu dozu nesteroidnog antiinflamacijskog leka (NSAIL), najbolje indometacina ili fenilbutazona. Sa smirenjem zapaljenja postepeno smanjivati dozu.

Svim bolesnicima sa gihtom se preporučuje odgovarajući higijensko-dijetetski režim: sa smanjenim unosom proteina i masti, ograničenje unosa alkohola i kalorija. Savetuje se uzimanje što veće količine tečnosti radi prevencije urolitijaze.

U težim oblicima bolesti, kada postoje bubrežne manifestacije, primenjuje se lečenje lekovima koji koriguju metabolički poremećaj. Dugoročno uzimanje ovih lekova koriguje hiperuratemiju, zaustavlja tok artritisa i stvaranje tofusa. Lečenje gihta traje čitavog života.

Dr med. Marina Ivošević

{loadposition marinaivosevic}