Primarna tuberkuloza
Lokalizacija infekcije kod tuberkuloze je, najčešće, subpleuralno (ispod plućne maramice), u srednjim delovima pluća.
Za primarnu tuberkulozu važi Parot-Kissov zakon, prema kome se pri prvom kontaktu sa M. tuberculosisom u organizmu stvara primarni afekt na mestu ulaska bacila, koji uvek prati limfangitis (zapaljenje limfnih sudova) i limfadenitis – reakcija limfne žlezde, što zajedno čini primarni kompleks ili Gohnov kompleks.
U crevima se primarni afekt nađe u donjem delu ileuma (završni deo tankog creva), blizu početka debelog creva, a često se samo vidi uvećana limfna žlezda.
Primarna tuberkuloza je najčešće benignog toka, ali su moguće i komplikacije. One mogu biti rane i kasne, a prouzrokuje ih širenje:
- per continuitatem (direktno),
- hematogeno (putem krvi),
- limfogeno (putem limfnih sudova),
Komplikacije koje mogu nastati širenjem per continuitatem jesu:
- pleuritis (zapaljenje plućne maramice) sa izlivom (direktno širenje preko primarnog afekta),
- retrosternalni apsces – gnojna kolekcija iza grudne kosti (iz uvećanih medijastinalnih limfnih žlezda),
- Perikarditis (zapaljenje srčane maramice),
- perforacija ili suženje ezofagusa (jednjaka).
Limfogeno širenje počinje preko limfnih čvorova. To su mesta sa usporenim limfotokom, a bacili tuberkuloze se šire u više grupa limfnih žlezda i na kraju dospevaju u ductus thoracicus koji je najveći limfni vod u telu. Bacili mogu da dospeju i u vratne limfne žlezde (škrofule). Iz duetusa thoracicusa bacili tuberkuloze dospevaju u krvotok, a odatle se šire u pluća ili organe. Zadržan u limfnim žlezdama, bacil ulazi u stanje bacilarne latencije, i uzrok je pozitivne tuberkulinske kožne reakcije, a istovremeno predstavlja i mesto odakle može da počne širenje M tuberculosis u postprimarnoj tuberkulozi.
Hematogeno širenje počinje iz žarišta, odakle M tuberculosis dospevaju u krv, i to tako što razmekšani kazeum dospeva u zid krvnog suda, ili iz duetusa thoracicusa, ili sa endotela plućnih vena. Ako M tuberculosis dospe u velike arterije ili u aortu, rasejanje nastaje u organima..
U rane komplikacije ubrajaju se generalizovana hematogena tuberkuloza i tuberkulozni meningitis, a u kasne pleuritis, komplikacije u skeletnom sistemu, površinskim limfnim čvorovima, genitalna i urinarna tuberkuloza.
Tokom početne infekcije, regionalne, hilarne (u plućima) i medijastinalne limfne žlezde uvek su zasute bacilima, a i ostale žlezde takode mogu biti inficirane. Infekcija u žlezdama može proširiti direktno u bolest, može postati aktivna posle mnogo godina, ili se nikada ne ispoljiti.
Različiti tok primarne tuberkuloze zavisi, uglavnom, od prirodne opšte otpornosti organizma u trenutku zaraze. Otpornost nije stalna kod svih organizama, već se menja, povećava i opada u toku života, u zavisnosti od najraznovrsnijih okolnosti.
Međutim, kao što dolazi do obolevanja posle zaraze usled poremećaja organizma i opadanja otpornosti, isto tako može doći do jačanja otpornosti organizma i zaustavljanja i smirivanja procesa, pa i do potpunog izlečenja.
Kada dode do smirivanja i „izlečenja” procesa, bez obzira na to da li je do toga došlo posle benignog ili malignog toka, to ne znači da su sve specifične promene u organizmu postale sterilne, pošto u najvećem broju slučajeva organizam i dalje pozitivno reaguje na tuberkulin, što dokazuje da su u njemu ostali živi bacili tuberkuloze, koji dalje održavaju izvestan stepen specifičnog tuberkuloznog zapaljenja.
Do sada je bilo reči o primarnoj tuberkulozi, koja može imati dva razvojna toka: beningni i maligni. Kod oko 90% zaraženih tuberkulozna zaraza završava se primarnim periodom, pa takve osobe, osim pozitivne tuberkulozne reakcije i, eventualno, ponekog zahvaćenog ognjišta u plućima, nemaju više tokom života nikakve znake tuberkulozne aktivnosti.
Međutim, kod manjeg broja zaraženih posle izvesnog broja godina može doći do buđenja procesa u nekom od ognjišta, zaostalih iz primarnog perioda, a time i do znaka bolesti, koja se tada, za razliku od primarne tuberkuloze, naziva postprimarna tuberkuloza.
